De associate degree lijkt eindelijk van de grond te komen. Niet als ondergeschoven kindje van de bachelor maar als opleiding met een eigen gezicht.
De associate degree had van meet af aan een dubbele opdracht. Enerzijds moest het een opstapje zijn voor Mbo’ers voor wie de overgang naar het Hbo te groot was. Anderzijds moest het een uitbreiding , een verrijking zijn van de ‘gewone’ Mbo opleiding. Dat zorgde ervoor dat de landelijke pilots, vanaf 2006, geen succes werden. Windesheim deed enthousiast mee met een aantal associate degrees, maar ook hier zonder succes. Volgens Hans Valent, momenteel de ‘trekker’ van dit onderwerp, kwam dat door de onbekendheid van de opleiding: “Er kwam geen hond op af. Het probleem was: de AD had geen formele status; niemand wist van het bestaan.” Maar ook de dubbele taakstelling speelde een rol: “De opleiding was ondergebracht in de bachelor. Ze moest namelijk opleiden voor de arbeidsmarkt maar óók aansluiten op het derde studiejaar. De Ad studenten zaten tussen de bachelor studenten. En dat is de dood in de pot.”
Den Haag weigerde om het idee te laten varen. Vorig jaar gaf ze er een nieuwe boost aan, waarbij ze zich liet leiden door de resultaten van de Rotterdamse hogeschool. Daar had men de Ad opleidingen ondergebracht in één gebouw, met een speciaal team van docenten die affiniteit hadden met het Mbo, en met een sterke inbreng vanuit het Mbo. Die aanpak was wél succesvol. Er ligt nu een wetsvoorstel om van de Ad een zelfstandige opleiding te maken, met een eigen diploma, los van het competentieprofiel van een bijbehorende bachelor. En inmiddels heeft ook cvb-voorzitter Henk Hagoort duidelijk gemaakt dat hij de Ad een warm hart toedraagt. Aan de Dialoogtafel van 13 september wees hij op de groeiende tweedeling in de maatschappij, en: “Wij als Windesheim hebben de maatschappelijke opdracht om jonge mensen, ook jonge mensen die al met een mbo-diploma in de beroepspraktijk werken, te scholen, bijvoorbeeld met Ad’s. Als we de aansluitproblemen tussen mbo en hbo kunnen oplossen met Ad’s en deeltijd, dan moeten we dat doen. Daar zit wel mijn passie. Natuurlijk, w e hebben ook masters nodig, net zoals je onderzoek nodig hebt. Maar als ik maar één tientje mag uitgeven, dan besteed ik het eerder aan Ad’s dan aan masters of onderzoek.”
Dubbel effect
Hans Valent is ‘heel erg blij’ met deze steun. Hij is ervan overtuigd dat de Ad’s in de nieuwe opzet een succes kunnen worden. “In Almere zien we dat al, en we zien het bij de Ad sociaal werk in de zorg. De doelgroep verschilt wel: in Almere zijn het vooral de Mbo’ers die richting de AD stromen, hier in Zwolle trekken de opleidingen vooral werkenden aan die in deeltijd studeren.”
De Ad’s zijn in Almere zeker een succes, vindt directeur Rien Komen. Zowel wat betreft aanmelden als qua studiesucces. “Ze zijn beter gericht op het type student – Mbo’ers – doordat er meer nadruk ligt op de praktijk. Door de specifieke groepssamenstelling krijg je community vorming is ook de studiebegeleiding beter in te richten. Daardoor is de uitval in het eerste jaar 10 à 20- procent lager. En doordat deze studenten niet meer deel uitmaken van de bachelor, verbetert ook dáár de uitval met zo’n tien procent. Het mes snijdt dus aan twee kanten.”
De Ad sociaal werk in de zorg ging dit jaar van start. Mirriam Jansen, projectleider en nu coördinator, vertelt dat het nogal lang duurde voordat het cvb overtuigd was van de meerwaarde van de Ad. “Daarnaast hoort bij de aanvraag dat je de behoefte aan de opleiding aantoont binnen het werkveld, en dan stuit je op het feit dat de Ad nog erg onbekend is. Maar gelukkig bleek de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland zeer geïnteresseerd te zijn. Door de maatschappelijke ontwikkelingen heeft de gehandicaptenzorg behoefte aan meer Hbo’ers die de handen uit de mouwen kunnen steken. Een Ad sluit goed op deze vraag aan. Onze eigen drijfveer is dat we volwassenen die al werken verdieping kunnen bieden, en de mogelijkheid om in deeltijd, in een overzichtelijke periode, een HBO diploma te halen.”
“We zijn gestart en hebben nu twee eerstejaars klassen en een tweedejaarsgroep, in totaal 66 studenten. Die tweedejaarsgroep zijn we gestart voor mensen die al een propedeuse SPH of MWD hebben, maar naderhand ‘gestrand’ zijn. Ze komen vrijwel allemaal van Windesheim. Op die manier kunnen zij alsnog een diploma halen terwijl wij nu al kunnen ‘oefenen’ met dat tweede jaar van de Ad, voordat we volgend jaar gaan starten met de nieuwe flexibele deeltijdopleiding Social Work, waar ook de Ad SWZ onder gaat vallen.”
Almere is momenteel bezig met de ontwikkeling van een Ad accountmanagement en gaat volgend jaar aan de slag met de Ad’s jonge kind en social work. Verder verwacht Komen op termijn nog een Ad in de technische hoek . Daarbij wordt nauw samengewerkt met MBO’s in Almere, Lelystad en Hilversum. Blijven die Ad’s allemaal onderdeel van de hogeschool? Hans Valent houdt alle mogelijkheden open: “Hier in Overijssel vinden we het zó belangrijk, dat de scholen in de regio afspraken hebben gemaakt om elkaar niet te beconcurreren. Er zijn koppels MBO-HBO gemaakt die samen een Ad gaan ontwikkelen, en afspreken waar deze wordt aangeboden – niet verdeeld over twee locaties, tenzij er voldoende markt is.”
Rien Komen ziet het vooral als een groeimogelijkheid. “Wat mij betreft blijven de Ad’s deel uitmaken van het HBO. Ik zie het vooral als een extra trapje dat met name Mbo’ers nodig hebben om uiteindelijk een Hbo-diploma te bemachtigen. Vooral in een omgeving als Almere/Lelystad is dat zeer belangrijk en het past bij ons bestaansrecht als hogeschool. Indien we voldoende kritische massa hebben kan ik me voorstellen dat we de Ad’s wel fysiek apart zichtbaar maken. Dat zou de community vorming en daarmee het studiesucces ten goede komen.”
Eigen docenten
Samenwerken met het bedrijfsleven is voor hem van groot belang om er een succes van te maken. “Zodat studenten die besluiten om niet te kiezen voor een volledige bachelor uit kunnen stromen naar de arbeidsmarkt . We hebben bijvoorbeeld een Ad bouwkunde die volledig opgebouwd wordt met de bouwwereld.” Volgens Valent is dat bedrijfsleven de grote uitdaging. Daar moet men nog kennismaken met deze nieuwe vorm van onderwijs. “We zijn projecten aan het opzetten om werkgevers te helpen bij het formuleren waar een werknemer aan moet voldoen – en waar een Mbo’er met een Ad op zijn plaats is. Kijk, Mbo’ers zijn vakmensen – prima vakmensen, met de nadruk op ‘vak’. In het Mbo geldt: eerst de praktijk, en van daaruit de theorie. Werkgevers willen graag vakmensen – maar die moeten vaak net iets meer kunnen: mensen die kunnen nadenken over de hele productieketen, over het bedrijf, die leiding aan een team kunnen geven en de wensen van het management kunnen vertalen naar de werkvloer. Aan die extra eisen kan de Ad straks voldoen. Een Hbo-opleiding start bij de theorie. Dat is ook waarom het tijdens de pilot misging. Voor de Ad moet je bij de praktijk beginnen!”
Bij de Ad sociaal werk hebben ze die aansluiting al gevonden. Jansen: “We hebben onder de studenten elf medewerkers van FRION, een organisatie die ondersteuning biedt aan mensen met een verstandelijke beperking, en tien van ’s Heeren Loo. Nu de transitie in de zorg zo’n beetje afgerond is, hebben zij weer de ruimte om medewerkers te scholen. In de ouderenzorg loopt men wat achter. Ook daar is de nadruk komen te liggen op het organiseren van zorg in de omgeving, maar de betrokken medewerkers die dat moeten doen zijn vaak nog laag opgeleid. Daar moet men die omslag nog maken.”
Windesheim zet er nu vaart achter. Valent: “We hebben er nu acht, met een aantal in de pijplijn. Ik zie een toekomst waarbij bij elke Hbo-opleiding meerdere Ad’s horen. Maar waar het om gaat is dat ze niet opgesloten worden in die Hbo-opleiding, maar herkenbaar blijven. Met een toegewijd docententeam (daar zijn we samen met de Corporate Academy nu mee bezig). Lesgeven voor een associate degree zal écht een apart vak worden.” Jansen is het daar mee eens: “Onze Ad is ontwikkeld door een speciaal team van docenten die ervaring hebben met deeltijdonderwijs. Ik denk dat je hiervoor over speciale vaardigheden moet beschikken; niet omdat het een Ad opleiding betreft, maar omdat het onderwijs geven aan werkende professionals toch een eigen dynamiek heeft .”
Tekst: Marcel Hulspas
Illustratie: Judy Ballast
