Een patent aanvragen voor innovaties leidt niet per se tot betere bedrijfsprestaties. Uitvindingen beschermen is op zich nuttig, maar ook een dure grap. De kosten wegen bij de overgrote meerderheid van de bedrijven niet op tegen de baten, stelt Mischa Mol. Steeds meer ondernemers kiezen voor een minder formele bescherming met vertrouwelijkheidverklaringen, die volgens Mol ook goed werken en passen bij de moderne tijd.
Ict-docent Mischa Mol (41) dook voor zijn promotieonderzoek in de complexe materie van door de overheid gereguleerde systemen waarmee intellectuele eigendommen kunnen worden beschermd. Het bekendste middel is het in de negentiende eeuw bedachte patent (ook wel octrooi genoemd), waarmee een bedrijf maximaal twintig jaar het monopolie verkrijgt op technologische vondsten. Ook ontwerpen en merken kunnen worden geregistreerd.
Groen
Onder ‘merk’ wordt niet alleen een logo verstaan, maar ook een kleur. Zo heeft KPN bedongen dat uitsluitend dat bedrijf voor telecom-doeleinden in zijn uitingen een specifieke tint groen mag gebruiken. Een beroemd geregistreerd ontwerp is het Coca Colaflesje. De staat beschermt auteurs van creatieve uitingen – zoals journalistieke artikelen, literatuur en kunstwerken – met het auteursrecht, maar dat is volgens Mol minder geschikt voor de bescherming van innovaties in het bedrijfsleven.
“Het klinkt logisch: een bedrijf dat innoveert wil voorkomen dat de concurrent met de vinding aan de haal gaat. De freerider die jouw innovatie kopieert, hoeft niet te investeren en kan hetzelfde product goedkoper op de markt brengen. Maar wat je ziet is dat innovatieve bedrijven veel geld steken in research en development. Daardoor groeien ze, halen ze meer omzet en behouden ze hun voorsprong op de concurrentie. Je ziet ook steeds meer samenwerking tussen bedrijven die elkaar normaal gesproken zouden beconcurreren.”
Mol stak voor zijn langjarige onderzoek zijn licht op bij circa 3600 innovatieve ondernemingen waaronder zo’n 700 patentaanvragers. “Mijn conclusie is dat voor 99.99 procent van de bedrijven het patentensysteem niet meer lijkt te werken. Je hoeft een vinding niet meer twintig jaar te behoeden voor namaak. De economische levensduur van innovaties is nog maar vijf, zes jaar.”
“De aartsvijanden Apple en Samsung zijn goede voorbeelden van mijn stelling dat bescherming met alleen octrooien geen garantie is voor goede bedrijfsresultaten. Deze twee technologiegiganten in de smartphonebranche hebben alles dichtgetimmerd met beschermingsconstructies. Toch wordt Apple langzaamaan ingehaald door Samsung. Uiteindelijk komt het toch aan op innovatief vermogen. Dat van Samsung lijkt momenteel groter.”
“Exemplarisch is ook de Finse telefoonfabrikant Nokia, de absolute marktleider in de jaren negentig. Nokia heeft, ondanks al haar octrooien, door gebrek aan innovatie de boot van de smartphonemarkt gemist. Beschermingsconstructies zijn dus niet de heilige graal. Misschien voor die enkele kleine startup die iets briljants heeft bedacht en voor veel geld wordt opgekocht, maar voor de meeste ondernemingen geldt dat ze zonder formele bescherming net zo goed presteren als met.”
Subsidies
Het systeem van patenten en octrooien is ooit ontwikkeld om ondernemers het vruchtgebruik van hun vindingen te gunnen en hen zo te stimuleren te blijven vernieuwen. Nu de wal het schip lijkt te keren, pleit Mol voor een ander regime waarbij de overheid subsidies verstrekt voor waardevolle innovaties of een ‘patent light’ toekent met een korte looptijd. Veel bedrijven zullen echter volgens Mol de voorkeur geven aan vertrouwelijkheidverklaringen.
Hans Invernizzi
Foto: Wouter van Emst
Tips? Mail win@windesheim.nl
