Nico Smeenk, docent aan de opleiding industrieel product ontwerpen, woont en werkt tot de zomer in Chongqing, China. Daar geeft hij les op een partneruniversiteit van Windesheim.
Soms kan een beetje spraakverwarring onverwachte positieve bijeffecten hebben. We hebben enkele dagen geleden mijn verjaardag gevierd … ook al ben ik pas in augustus jarig. Ik kreeg een mysterieuze uitnodiging om naar de koffiebar te komen en daar stonden enkele leraren me met koffie en taart op te wachten. Het misverstand was snel opgehelderd: de datum van uitgifte van mijn paspoort was verwisseld voor mijn geboortedatum… Nog nalachend hebben we deze ‘fake birthday’ toch maar gewoon gevierd; erg lekkere taart; lieve mensen; ik was echt ontroerd!
Het dagelijkse leven hier in China zet me vaker aan het denken over de grenzen tussen ‘echt’ en ‘niet echt’.
Fake, nep, namaak, imitatie, surrogaat, onecht, niet authentiek, gekopieerd, niet origineel, nabootsing, replica, plagiaat… het klinkt allemaal stuk voor stuk negatief. Nu trap ik even een open deur in: de afgelopen twintig jaar zijn er behoorlijk wat namaak-producten uit China onze kant opgekomen. Soms schaamteloze kopieën, soms op het origineel geïnspireerde variaties, soms goedkope nep, soms net als het origineel maar dan beter en goedkoper. Er bestaat ook een woord voor in China: ‘Shanzhai’, geïmiteerd product. Vooral de kleinere familiebedrijven zijn daar goed in geweest.
Ondertussen begint ook hier in China het oordeel over ‘shanzhai’ te veranderen. Nagemaakte producten – zonder eigen identiteit – halen het steeds vaker niet op de markt en steeds meer shanzhai-industrieën verliezen de concurrentieslag. Mijn studenten hier aan de CTBU willen toch allemaal het liefst een echte Apple. Maar als het gaat om fashion-artikelen gaat de keuze vaak naar een Calvim Klain handtas, Dolce&Banana T-shirts en Daiads sportschoenen. Openlijke na-aperij, ironisch, met een knipoog, spotgoedkoop. Dat kan weer wel…
Met een groepje ‘foreign teachers’ van de CTBU een uitstapje gemaakt naar de ‘Liangjiang International Movie City’, even buiten Chongqing. Een compleet nagebouwd centrum van Chongqing in de ‘Minguo’-stijl, 1912-1949, met bars, mensen in nagemaakte kostuums en originele reclameposters uit die tijd. Dit heeft voor sommige films als decor gediend maar is nu voornamelijk een grote toeristische attractie. De ‘authentieke’ gebouwen, die in Chongqing bijna allemaal verdwenen zijn – of verscholen achter enorme videoschermen en hoge wolkenkrabbers – zijn hier exact gereconstrueerd. Een wandeling door de geschiedenis van China, ‘just like the real thing’. De droom/werkelijkheid wordt alleen verstoord door alle selfie-makende bezoekers in authentieke hedendaagse kleren.
Echt of niet echt?
In de Griekse oudheid worstelde men al met dit identiteitsprobleem: het ‘schip van Theseus’ is een beroemd gedachtenexperiment. Na iedere zeeslag moeten er stukken van het schip van Theseus gerepareerd worden, vervangen door nieuw materiaal. Er komt een hypothetisch moment dat ook het allerlaatste stukje van dat schip door nieuw materiaal vervangen is…. Is dit compleet vernieuwde, nagemaakte schip nu nog steeds hetzelfde als het originele schip van Theseus? Authentiek?
