‘Ze roepen het wel, maar komen nooit met wetenschappelijk bewijs’

Jongeren gaan tegenwoordig vaker gebukt onder psychische problemen dan vroeger, zo wordt vaak gezegd. Te vaak, aldus de Tilburgse psycholoog Peter van der Velden. Een grondig onderzoek laat geen stijging zien.

Onderzoekers van instituut CentERdata en de Tilburgse universiteit verzamelden gegeven van elfhonderd jongeren uit de enorme databank van het LISS panel, een al vele jaren lopende, omvangrijke representatieve steekproef onder de Nederlandse bevolking.

Onderzoeker Peter van der Velden:
‘We hebben drie groepen 19-24 jarigen vergeleken, namelijk jongeren die in 2007, 2012 en 2017 in die leeftijdscategorie zaten. Bij alle drie groepen zijn exact dezelfde vragen gesteld.’ Daaruit blijkt dat in al deze groepen (van studenten en niet-studerende jongeren) zo’n zeven procent problemen ondervond met studie en werk vanwege gezondheid of psychische problemen. Daarnaast voelde een derde van hen zich regelmatig vermoeid en zo’n negen procent vertelde dat ze in enige mate last hadden van angst- en depressieve gevoelens. Minder dan twee procent gebruikte daarvoor medicatie. Maar wat vooral opviel: al deze percentages zijn in de betreffende periode niet of nauwelijks veranderd. De jongeren van tegenwoordig zijn psychisch net zo (on)gezond als de jongeren tien jaar geleden.

Was er geen onderzoek waar die stijging wél uit naar voren kwam?‘Er zijn al langere tijd geluiden te beluisteren – hier, maar bijvoorbeeld ook in de Verenigde Staten – over een toename van psychische problemen bij jong volwassenen en met name studenten. Opvallend is dat daar niet of nauwelijks harde bewijzen voor zijn. Ik vergelijk het een beetje met berichten dat veel sociale media-gebruik zou leiden tot psychische klachten. ook daar zijn niet of nauwelijks harde bewijzen voor. Maar de berichten daarover blijven zich herhalen.’

In jullie publicatie is wél sprake van een toename van ‘perfectionisme’, wat gevolgen zou kunnen hebben. Kun je dat toelichten?‘Een meta-analyse (dat is een studie waarin de resultaten van alle voorafgaande studie tezamen worden genomen en geanalyseerd) laat zien dat sprake is een lichte toename van perfectionisme westerse landen. Mensen die heel perfectionistische lopen een grotere kans op psychische kans op psychische problemen. Dat zou een mogelijk verklaring kunnen zijn voor de berichten dat psychische problemen toenemen. Maar zoals gezegd, in de periode waar wij naar gekeken hebben zien we géén toename van problemen.’

Durf je te concluderen dat de bewering ‘studenten hebben steeds vaker psychische problemen’ een mythe is, een hype?‘We moeten twee zaken scheiden, namelijk de vraag of er jongeren zijn met ernstige psychische problemen en de vraag of er tegenwoordig meer studenten (en leeftijdsgenoten) zijn met psychische problemen dan vroeger. Het antwoord op de eerste vraag is ja. Maar dat is eigenlijk niets nieuws. Wat de tweede vraag betreft: wij vinden geen aanwijzingen dat daar sprake van is. Ik ken geen wetenschappelijk onderzoek die dat wél laat zien, en mensen die roepen dat dat wel het geval is komen nooit met wetenschappelijk bewijs daarvoor.’

Zijn de onderzochte groepen misschien te diffuus? Men zegt dat het vooral, of alleen, om studenten gaat…‘Wat mij het meeste opvalt is dat het altijd over studenten gaat. maar ik ken geen enkele studie die laat zien dat bij niet-studerende leeftijdsgenoten veel minder psychische problemen voorkomen. de aandacht is nogal biased dus. En voor alle duidelijkheid: de mentale gezondheid van jong volwassen wordt beïnvloed door een reeks van factoren en niet alleen door studie, zoals een nare jeugd, geldproblemen, eenzaamheid, erfelijke factoren, geweldservaringen, roken en ga zo maar door.’

Het onderzoek is gepubliceerd in Psychiatry Research: Peter G. van der Velden, Marcel Das, Ruud Muffels (2019). The stability and latent profiles of mental health problems among Dutch young adults in the past decade: a comparison of three cohorts from a national sample.

Bron foto: Sebastian Del Grosso