Een oorverdovende stilte op de Dam, op het fluisteren van de wind en zo nu en dan het gekrijs van een meeuw na. Een stilte zo overweldigend, dat deze bij mij thuis op de bank voelbaar is. Dezelfde herdenkingsceremonie als ieder jaar op 4 mei, maar dan net even anders: een lege Dam. Dat terwijl dit jubileum in teken staat van 75 jaar vrijheid. En in plaats van deze vrijheid op 5 mei uitbundig te vieren, zit iedereen thuis, vastgekluisterd aan de televisie. ‘Iedereen levert momenteel een deel van zijn vrijheid in’, klinkt het overal om mij heen.
Dit heeft me aan het denken gezet. Want wat is vrijheid eigenlijk? En wat wordt er precies bedoeld met het inleveren van deze vrijheid? Wanneer ben je vrij? En wanneer voel je je ook daadwerkelijk vrij? Bestaat menselijke vrijheid, en wat houdt dit dan precies in?
Vrijheid is voor iedereen iets anders. Iets ongrijpbaars, niet te verklaren. De een voelt zich vrij in het geloof of binnen een vorm die houvast, structuur en veiligheid biedt. Soms zelfs binnen een bepaalde afbakening, terwijl vrijheid voor mij juist lotgeval, veranderlijkheid en risico betekent. Vrijheid is een ervaring die voor iedereen anders is.
Vele neurowetenschappers zeggen dat wij niets anders zijn dan onze hersenprocessen. Om het even op de filosofie te betrekken; in de moderne filosofie wordt dit fysicalisme genoemd. Volgens deze stroming zijn psychische processen dus hersenprocessen en is vrijheid een illusie. Maar hoe kan het zo zijn dat we dit gevoel dan toch ervaren?
Het dualisme staat in contrast met het fysicalisme, dat stelt dat geest en lichaam (materie) twee fundamenteel verschillende substanties zijn. Zo kan er dus ook onderscheid gemaakt worden tussen materiële vrijheid en formele vrijheid. Handelingsbeperkingen zijn geen wilsbeperkingen.
Op dit moment bevinden we ons in een handelingsbeperking (er is sprake van een intelligente lockdown), maar dit betekent niet dat er daardoor automatisch ook sprake is van wilsbeperking. Vrijheid is een state of mind en creëren we voor een deel zelf. We zijn momenteel misschien beperkt in onze sociale contacten en onze beweegruimte, maar dit betekent niet dat we geen vrijheid kunnen ervaren. Sterker nog, ikzelf ervaar in deze periode meer vrijheid dan ooit tevoren. Het gevoel van ‘zo veel moeten’, wat mij altijd en overal achtervolgde, heb ik volledig los kunnen laten. Bijna dagelijks fiets ik dolgelukkig door de weilanden, zonder mij schuldig te voelen over het feit dat ik deze tijd beter aan iets ‘nuttigs’ had kunnen besteden. Ik voel me vrij van de constante druk die in mij heerste.
Felien is tweedejaars student Journalistiek
