Twaalf jaar geleden presenteerde de parlementaire commissie Dijsselbloem haar eindrapport. Zij had de diverse onderwijsvernieuwingen in het middelbaar onderwijs van de jaren ervoor geëvalueerd. Het rapport is een genadeloze afrekening met de overbodige kaste van ‘onderwijsvernieuwers’. Een paar conclusies. Beleidsmakers stonden onvoldoende open voor kritiek en waarschuwingen. Didactische vernieuwingen waren gebaseerd op hun eigen ervaringen in plaats van wetenschappelijk onderzoek. Deugdelijke experimenten ontbraken. Docenten en leerlingen hadden vrijwel geen invloed. De commissie maakte zich ernstig zorgen over de sterk dalende trends op het gebied van taalbeheersing en rekenen/wiskunde.
We zijn nu twaalf jaar verder en van een trend is inmiddels geen sprake meer, eerder van een steile helling naar beneden. Nederland zakt als een oude onderbroek in de internationale ranglijsten qua lezen, rekenen en natuurwetenschappen.
De diagnose die Dijsselbloem stelde voor het middelbaar onderwijs geldt wat mij betreft onverkort voor het HBO. Een voorbeeld hier op Windesheim? Mijn oude opleiding Maatschappelijk Werk was tot drie jaar geleden een middelgrote topopleiding waar docenten en studenten elkaar kenden, met warme contacten met het werkveld, een uitstekende accreditatie en het laatste jaar zelfs de eerste positie in de Studiekeuzegids. Een paar ‘topmanagers’ die op zoek waren naar een verzetje haalden de drogreden van stal om verandering door te drukken: ‘de toekomst gaat er heel anders uitzien en wij weten hoe’. Maatschappelijk Werk moest fuseren met een andere sociale opleiding en een pedagogische opleiding. Niemand op de werkvloer kreeg echt goed door waarom je van drie goede, kleinschalige opleidingen een mega-opleiding zou moeten maken. Reflectie en evaluatie waren niet mogelijk: de managers waren te druk met het oplossen van de zelf aangerichte puinhoop. De fusieopleiding Social Work doet het inmiddels met 40 procent minder studenten en verkeert in de onderste regionen van de Studiekeuzegids. Volgende top-down ‘onderwijsvernieuwingen’ staan voor de deur.
Als er nog iets geleerd wordt in het Nederlandse onderwijs, dan is dat in ieder geval niet in het topmanagement.
Het is altijd een verademing om deze columns te lezen. Goed werk. En ook herkenbaar. Met name de reden “we moeten ons aanpassen aan de toekomst” is zo hardnekkig. Of: “studenten in de toekomst zullen geen vast beroep meer uitoefenen in de toekomst”. Dus krijgen we allemaal vreemde combinatiestudies met studenten die uiteindelijk van alles net niet kunnen. En waar diepgang een vies woord is geworden.