De dood van zwarte Amerikanen door politiegeweld heeft wereldwijd veel losgemaakt. Drie social-work studenten uit Almere, Trisha, Julia en Shaïmaa, willen een bijdrage leveren aan een wereld zonder racisme. En daarbij kijken ze kritisch naar hun opleiding.
Het initiatief kwam van docent Astrid Broekman. Na de gewelddadige dood van George Floyd, eind mei, deed zij een oproep per mail aan de eerstejaars studenten social work om bij elkaar te komen. In hoeverre waren zij hierdoor geraakt? Op welke manier zouden ze hier iets mee willen doen? Een vijftiental studenten reageerde op de oproep. Een van hen was Trisha Jaddoe. Ook zij was diep geraakt door de zaak-Floyd: ‘Zoiets doet wat met je. Ik ben zelf van niet-Nederlands afkomst, dus het raakt je persoonlijk. Je wilt er iets mee doen. Zo’n mailtje helpt dan. Als je zelf dingen meemaakt op school en gewoon in de omgeving, wil je wat betekenen voor anderen die dit ook meemaken.’
Broekman organiseerde drie online wereldcafé-bijeenkomsten. Van de vijftien geïnteresseerden bleef uiteindelijk een “harde kern” over van drie studenten die vérder willen gaan dan alleen maar praten: Trisha, Julia van den Wijngaard en Shaïmaa Benseghir. Voor Julia is de strijd tegen racisme een belangrijk deel van haar leven: ‘Ik was al een supporter van Black Lives Matter en ik ben een fel tegenstander van zwarte piet. Dat draag ik ook uit. Dus toen ik dat mailtje zag, dacht ik: mooi! dan kan ik mijn mening ook op school uitdragen en wie weet daar invloed hebben en verandering brengen.’ Shaïmaa heeft de Black Lives Matter beweging van het begin af aan gevolgd: ‘Vanaf de dood van Trevor Martin. Als moslima weet ik hoe het voelt om gediscrimineerd en uitgesloten te worden, en voel ik ook de plicht tegenover de zwarte gemeenschap om ze in deze strijd te ondersteunen.’
Trisha: ‘Ik ben zelf van niet Nederlandse afkomst, dus het raakt je persoonlijk’
De drie studenten vergaderen via teams, om de twee weken. Julia: ‘Daarbij hebben we tot nu toe vooral gebrainstormd over wat we zouden kunnen organiseren. We kwamen uit op een filmclub waarbij films worden vertoond die met racisme en discriminatie te maken hebben. Een ander idee was het opzetten van een informatiepunt, of een speciale instagrampagina. En we bedachten dat het mogelijk moest zijn om iets met het curriculum te doen. En daarnaast willen we sprekers uitnodigen.’ Shaïmaa: ‘Ik was vooral een voorstander van dat laatste, en dan na de filmvertoning zodat er doorgepraat en gediscussieerd kan worden. En dan is het het sterkst om een woordvoerder van een gemeenschap uit te nodigen, iemand die persoonlijk te maken heeft met racisme en discriminatie.’ Tegelijkertijd, zo benadrukt Shaïmaa, zijn ze onderling nog veel bezig met vragen als: wie zijn wij, hoe gaan we ons presenteren, waarom doen we dit. ‘We moeten, zal ik maar zeggen, onze eigen identiteit creëren.’
Is drie daarbij niet een beetje weinig? Julia: ‘Dat we nu met z’n drieën over zijn valt mij eigenlijk wel tegen want je zou bij een opleiding als social work toch verwachten dat méér mensen het belangrijk vinden om actief antiracistisch te zijn. Dat er mensen afvallen, doordat ze het druk hebben, dat begrijp ik ook wel… maar ik had toch meer verwacht.’
Shaïmaa heeft geen problemen met dat bescheiden begin: ‘Nou, eigenlijk vind ik het wel fijn. We zijn alle drie gemotiveerd, werken goed samen en kunnen elkaar kracht geven. Ik heb echt het gevoel dat we iets kunnen bereiken en dat we over een jaar nog steeds bij elkaar zijn.’ Trisha: ‘De docenten reageerden enthousiast. We kregen veel reacties binnen als “wat goed dat jullie dit oppakken en ermee aan de slag gaan”. Dus ook al zijn we met z’n drieën, ik denk dat dit nog wel groter kan worden.’
Julia: ‘Ik ben een fel tegenstander van Zwarte Piet. En dat draag ik ook uit’
Een van hun actiepunten betreft het curriculum van social work. Dat kan beter. Shaïmaa: ‘In zekere zin ben ik ontevreden over het huidige curriculum omdat er volgens mij weinig rekening gehouden wordt met discriminatie, terwijl je dat in je werk écht wel tegenkomt. Astrid zei dat je het curriculum niet helemaal kan veranderen. Dat moet aan allerlei regels voldoen. Maar we kunnen wel nieuwe activiteiten inbedden of bijvoorbeeld opdrachten herzien zodat ze in essentie hetzelfde blijven maar dat er daarbinnen bijvoorbeeld meer aandacht is voor mensen met een migratie-achtergrond. Ik denk bijvoorbeeld aan een opdracht intergenerationeel werken, waarbij jongeren moeten leren omgaan met oudere generaties. Dan zie ik dat die opdracht toch wel héél erg gebaseerd is op de ervaringen van ouderen die in het westen zijn opgegroeid, niet op ouderen die hiernaartoe zijn geïmmigreerd. Die mensen hebben andere ervaringen en hebben een andere aanpak nodig. Dat zou ik graag anders zien.’
Ook Trisha vindt dat discriminatie veel te weinig aan bod komt in het curriculum. ‘Dat vind ik jammer en het maakt me ook wel boos – het is alsof het niet erkend wordt. Het is een groot ding en studenten zouden zich er meer in moeten verdiepen. Als het in het curriculum wordt meegenomen, is er meer bewustwording over racisme. Het is toch een van de kernwaarden van onze opleiding dat mensen geaccepteerd en gerespecteerd worden, ongeacht hun afkomst.’
Shaïmaa: ‘Als we erkennen dat Nederland problemen heeft op systemisch racisme, dan kunnen we verder.’
En dat brengt ons op de heikele vraag: is Nederland racistisch? Trisha: ‘Als ik kijk naar de zwarte-pietendiscussie…. er zijn keiharde feiten die gewoon laten zien dat het racistisch is, maar de meeste mensen willen dat gewoon niet zien. Je komt het overal tegen. Dus ja, Nederland is zeker racistisch en dat moeten we samen aanpakken.’ Julia is het daar helemaal mee eens: ‘Ik kom uit een conservatief, gereformeerd dorp (ik woon er nog steeds) en daar worden mensen met een niet-westerse achtergrond, of in traditionele kleding, nagekeken. Het punt is, veel Nederlanders wíllen zich er niet mee bezighouden. Zodra ze ermee geconfronteerd worden, stellen ze zich defensief op. En wanneer het om het buitenland gaat zeggen ze: “dat gebeurt hier niet”. Het is natuurlijk moeilijk om het daarover te hebben maar door het er niét over te hebben, verandert er helemaal niets!’
Shaïmaa vindt het een lastige vraag, maar: ‘Kort gezegd: ja, Nederland is racistisch. Dit land is onder andere groot geworden met de WIC en de VOC, die geld verdienden aan kolonialisme, wat weer voortvloeit uit racisme. Daarbij zeg ik niet dat álle Nederlanders racisten zijn. Als we nu eens erkennen dat Nederland enkele problemen heeft op systemisch racisme, dan kunnen we verder. Dat kunnen we ons ontwikkelen tot een gemeenschap zonder racisme.’
Tekst: Marcel Hulspas
Foto’s: Jasper van Overbeek
‘We gaan hier zeker mee aan de slag’
Julia, Shaïmaa en Trisha bedachten een ‘Top 3’ van mogelijke activiteiten, waaronder het aanpassen van het curriculum. Ze vinden dat het thema racisme en discriminatie meer geïntegreerd moet worden in modules binnen het eerste en tweede jaar. Ook zou er in de modules meer aandacht moeten komen voor wetenschappelijke onderzoek gedaan door onderzoekers met een migratieachtergrond, en voor de ervaringen van social workers die in hun werkzaamheden te maken hebben gehad met racisme.
Gaat de opleiding hiermee aan de slag? Astrid Broekman: ‘Jazeker. Binnen de opleiding Social Work was er al veel aandacht voor diversiteit en dragen we dit ook actief uit. Maar, het specifieke thema antiracisme mag nog benadrukt worden. De curriculum-commissie pakt dit verder op. Ook zijn er collega’s binnen het team die met de studenten andere activiteiten gaan oppakken. We willen graag meer focus op antiracisme en daarbij vooral de eigen ervaringsverhalen benadrukken. Daarnaast moet er binnen de opleiding meer ruimte komen voor creatieve en culturele activiteiten die niet per se nodig zijn voor je studiepunten maar die wel een waardevolle bijdrage leveren aan je persoonlijke en professionele ontwikkeling.’
Studenten en docenten die meer willen weten, kunnen contact opnemen met Astrid Broekman, a.broekman@windesheim.nl of Malika Ouacha m.ouacha@windesheim.nl.
