De stroom aan online lessen en het gebrek aan contact breekt studenten steeds meer op. Gelukkig zijn er manieren om de eenzaamheid te doorbreken.
“Studenten hebben het zwaar in deze tijd”, schreef onderwijsminister Van Engelshoven eind november in een brief aan de Tweede Kamer. “Ze hebben moeite met de eenzaamheid en zelfregulatie die het onderwijs op afstand van hen vraagt. Ook thuis studeren wordt als lastig ervaren.”
Windesheimstudenten weten daar alles van. Het ene dagdeel per week dat ze nog op school zijn, in combinatie met de vele online colleges, leiden tot allerlei problemen, zeggen studentenpsychologen, decanen, studiebegeleiders en het Studentenoverlegorgaan Zwolle (SOOZ). Studenten zijn snel afgeleid, hebben meer moeite met plannen en organiseren, meer stress, concentratie- en motivatieproblemen en ze hebben vaker het gevoel er alleen voor te staan. Daarnaast balen ze van het gebrek aan fysiek contact met studiegenoten en docenten. Eerstejaars hebben het extra moeilijk: bij hen komt de binding met klasgenoten, docenten, studie en het latere werkveld maar moeizaam op gang.
Uren achter de laptop
Rianne Zijlstra, derdejaars student aan de lerarenopleiding Biologie, krijgt af en toe vierkante ogen van alle online lessen. “Op sommige dagen zitten we van acht tot vijf uur achter onze laptop te luisteren naar onze docenten. Je kijkt de hele tijd naar je beeldscherm. Daar word je gewoon moe van. Dan is het erg lastig om de concentratie vast te houden.” Rianne heeft meer dan voorgaande jaren het gevoel dat ze er qua studie alleen voor staat: “Vooral met tegenslagen weet ik soms even niet waar ik het zoeken moet. Ik weet dat docenten extra hard werken om het onderwijs goed te laten verlopen, maar het vraagt van studenten toch meer zelfstandigheid.”
Hoewel ze uitstekende cijfers heeft gehaald in de eerste periode, geeft ook studente Imane, eerstejaars Bedrijfskunde MER, aan dat ze het moeilijk vindt om geconcentreerd te blijven. “Tijdens online colleges heeft iedereen z’n geluid en camera uit staan, het is niet prettig om zo college te volgen. Ik zie mijn docent wel praten maar het is net alsof je een filmpje zit te kijken op YouTube. Ik heb niet het idee dat ik echt contact heb met de docent.”
Imane ziet hetzelfde bij klasgenoten: “De motivatie is bij hen soms ver te zoeken. Sommigen blijven ‘s ochtends liever in bed liggen en kijken het college later terug. Er is niemand die controleert of jij je pyjama nog aanhebt en wel achter je bureau zit.” Daardoor is het volgens haar voor sommige studenten moeilijk om de normale, dagelijkse routine op te pakken. “Je moet ergens de motivatie vandaan halen om op te staan, te douchen en je aan te kleden.”
Snel afgeleid
Ook vierdejaars studiegenoot Laura Kiezebrink vindt het soms lastig om zich te concentreren tijdens online hoorcolleges. Ze heeft thuis een goede plek om te studeren, maar toch wordt ze snel afgeleid. “De hond vraagt aandacht of je loopt even naar beneden om wat te eten.”
Vooral het communiceren met studiegenoten en docenten is moeizamer geworden. Vierdejaars hbo-ict Melvin Winia vertelt dat hij zijn klasgenoten nooit meer spreekt. Hij heeft alleen contact met zijn projectgroep, een groepje van vier. En ook dat gaat niet altijd even soepel. “De communicatie loopt lastiger waardoor er wel eens wrijving ontstaat. Het is moeilijker te interpreteren hoe iemand iets bedoelt omdat je naar een scherm zit te staren. Sinds kort werken we elke woensdag op school, dat werkt zo veel makkelijker dan dat ik tegen vier hoofden op mijn scherm zit te praten.”
Piekeren en malen
Studentpsychologen Noor Carp en Astrid Vlak van het Studiesuccescentrum zien bij studenten verschillende effecten als gevolg van het onderwijs op afstand. Carp: “We hebben te maken met mensen die goed zijn met hun hoofd, maar dat kan doorslaan naar piekeren en malen,” constateert ze. De studiestof gaat ook minder leven als je alleen maar naar een beeldscherm kijkt: “Het wordt minder echt, minder belangrijk bijna. Je kunt zo het scherm dichtklappen en het is weg.”
Astrid Vlak ziet dat veel studenten ook grote moeite hebben om de hele dag op hun kamer te zitten. “Alles gebeurt op die paar vierkante meter.” Daar komt bij dat het sociale leven op een laag pitje staat. Vlak: “De leuke, energieke dingen zijn er een beetje tussenuit geplukt. Het is steeds moeilijker om reuring in je dag te brengen.” Carp wijst erop dat dat voor sommigen extra lastig is: “Bijvoorbeeld iemand die het moeilijk vindt om sociale contacten te leggen maar wel elke week naar een muziekvereniging ging. Als dat wegvalt en zo iemand zit de hele dag alleen op zijn of haar kamer, ja, dan komt eenzaamheid snel om de hoek kijken.”
Sabine Reinaardus, docent en studiebegeleider binnen de opleiding social work, sprak de met diverse studenten over hun studie. Sommige studenten voelen zich inderdaad eenzaam, zegt ze. “Of ze ervaren meer stress en angst omdat ze zich afvragen of ze het wel gaan redden qua studie.”
Initiatieven vanuit de hogeschool
Er zijn vanuit Windesheim inmiddels initiatieven gestart om dat te voorkomen. Het Ambulatorium verzorgt bijvoorbeeld trainingen op het gebied van (onder andere) stress & spanning, faalangst en plannen & organiseren. Michiel Warmerdam: “We horen van sb’ers en decanen dat studenten het lastig vinden om in coronatijd hun studie vorm te geven. Daarom is in deze tijd aandacht voor sociale cohesie, maar ook voor hoe de student zich voelt en met de situatie om kan gaan belangrijk. Dat merken en horen we ook van de studenten die bij ons op de campus trainingen volgen.” Ook is binnen het Ambulatorium onlangs een pilot gestart: ‘studeren in coronatijd’, een groepsaanbod waarbij studenten van diverse opleidingen samen met bovenstaande vragen aan de slag gaan.
Ook het SOOZ is in de bres gesprongen. Het Studenten Overlegorgaan Zwolle heeft een online ontmoetingsplatform opgericht waar binnenkort elke Zwolse student toegang toe heeft. Voorzitter Emma van de Poll: “We hopen dat studenten elkaar hier makkelijker kunnen vinden. Je kunt er vragen stellen, online spelletjes doen maar ook samenwerken of een afspraak plannen om samen een wandeling te maken.”
Weinig binding bij eerstejaars
Reinaardus ziet dat studeren in coronatijd voor eerstejaars, in vergelijking met ouderejaars, éxtra moeilijk is: het hbo is voor hen vaak compleet nieuw, goed plannen en organiseren kan een flinke uitdaging zijn en ze kennen de weg binnen Windesheim en hun studie nog helemaal niet. Ze is betrokken bij het project studentcoaching, waarbinnen eerstejaars aan een ouderejaars ‘buddy’ worden gekoppeld bij wie ze met studiegerelateerde vragen terecht kunnen.
“Eerstejaars ervaren dat ze elkaar na periode 1 nog steeds niet kennen. Ze zoeken elkaar niet zo snel op, dat kunnen ze zelf niet goed organiseren. Ze appen wel met elkaar, maar dat is lang niet zo constructief en nuttig als wanneer ze even bij elkaar gaan zitten op de hogeschool.” Jantina Bremer is vanuit Almere betrokken bij het project studentcoaching. “Ik hoor wel eens: ik ga wel naar een hogeschool, maar eigenlijk voel ik daar nog niet zoveel bij.”
Een van de deelnemers is eerstejaars Imane, die het probleem bondig samenvat: “Ik zit met acht in een klas, en meer dan die acht mensen ken ik niet op Windesheim. Ik heb nauwelijks contact met mijn klasgenoten. Ik weet niet hoe oud ze zijn en ik heb geen waar ze vandaan komen.” Vroeger kwam je voortdurend bekenden tegen op Windesheim, zegt ook vierdejaars studiegenoot Laura, die aan Imane is gekoppeld als studentcoach. “Of je ging samen even de stad in. Dat gebeurt nu een stuk minder, jammer. Juist vanwege de contacten ging ik graag naar school.”
Melvin Winia coacht twee eerstejaars die beiden een functionele beperking hebben. Sinds september spreekt hij ze elke week. Maar hij heeft zijn coachee’s nog nooit in levende lijve gezien. “We zijn virtuele personen voor elkaar. Dat maakt het lastiger om persoonlijke dingen te bespreken. Op de gang even een praatje maken, samen koffiedrinken, dan bouw je sneller een band op dan online. Echt één op één ben je opener.”
Voordelen
Overigens biedt het grotendeels online onderwijs ook enige voordelen. Minder reistijd bijvoorbeeld. En studenten kunnen colleges terugkijken wanneer hen dat het beste uitkomt. Noor Carp: “Studenten die prikkelgevoelig zijn, kunnen juist baat hebben bij deze situatie. Het kan hen rust geven omdat ze niet voortdurend met andere mensen fysiek in één ruimte zijn.”
Rianne Zijlstra ziet nóg een pluspunt. “Je geniet er extra van als je elkaar weer ziet op de campus.” Ze vindt het geruststellend om op die momenten te horen dat anderen deze periode ook als stressvol en moeilijk ervaren. “Zo krijg ik in deze eenzame periode een iets minder eenzaam gevoel.”
Tekst: Reinhilde van Aalderen en Wouter van Emst
Foto’s: Gerben Rink
Ondersteuning vanuit Windesheim
Ben je student en kun je hulp gebruiken? Studiebegeleiders zijn het eerste aanspreekpunt, maar Windesheim biedt meer.
- Voor wie het moeilijk vindt zichzelf aan het werk te zetten en structuur en overzicht mist, is er sinds kort de Studeertrein. Een virtuele plek via Teams waar een student zich ‘s ochtends aanmeldt, vertelt wat hij of zij die dag wil gaan doen en vervolgens gedurende de dag wordt begeleid door een ‘reisleider’. Aanmelden? Mail naar studeertrein@windesheim.nl.
- In mei werd het project Studentcoaching binnen alle domeinen uitgerold. Eerstejaars worden hierbij gekoppeld aan ouderejaars. Deze ‘buddies’ kunnen ondersteunen bij studievaardigheden zoals leren leren, organiseren, plannen en je aan die planning houden en overzicht krijgen en houden. Coach en coachee spreken samen af hoe vaak ze contact hebben. Aanmelden? Zoek op Sharenet op ‘studentcoach’ of mail naar coaching@windesheim.nl.
- Het Ambulatorium van Windesheim biedt individuele trainingen rondom stress & spanning en plannen & organiseren. Daarbij draait het om (actieve) werkvormen waarmee je inzicht krijgt in eigen denken, voelen en doen. Zoek op Sharenet op ‘Ambulatorium’ of mail naar ambulatorium@windesheim.nl.
- Studenten kunnen zich daarnaast melden bij het Studiesuccescentrum. Hieronder vallen de decanen, studentenpsychologen en de coördinatoren voor studenten met een functiebeperking. Te vinden via de balie in C086 of op Sharenet middels zoekwoord ‘Studiesuccescentrum’.
