Een jongeman uit mijn dorp liet zijn scriptie schrijven door een ghostwriter en betaalde daar 2250 euro voor. Hij zat liever de hele zomer achter de kassa bij de Appie dan dat hij verslag deed van zijn eigen onderzoek.
Tsja, wat denk ik dan als neerlandica? Eerlijk is eerlijk: verontwaardigd ben ik al lang niet meer. Ik weet dat het schrijven van een scriptie voor veel studenten een enorm struikelblok is en de laatste jaren lijkt dat blok er niet kleiner op geworden. Hoe dat komt? Ik heb er geen onderzoek naar gedaan, maar er vallen me wel een paar dingen op.
Stapelaars
Zo zie ik op onze hogeschool relatief veel ‘stapelaars’. Stapelaars zijn studenten die na het vmbo doorstromen naar het mbo en na het mbo de stap zetten naar het hbo. Geweldige doorzetters zijn het, maar op taalgebied missen ze soms de nodige bagage. Op het vmbo krijg je niet bijster veel Nederlands, het mbo is vooral praktisch van aard en eenmaal op het hbo moet je zelf maar zien hoe je van niveau 3F naar 4F komt, want Nederlands is geen verplicht onderdeel in het curriculum.
Wat ook veel voorkomt zijn meertalige studenten. Studenten van wie Nederlands niet de moedertaal is, maar die wel meerdere talen naast het Nederlands beheersen. Die vaardigheid in meerdere talen is natuurlijk prachtig, maar het gaat vaak wel ten koste van het Nederlands, vooral als het aankomt op foutloos schrijven.
Dyslexie
Tenslotte is er dan nog de groep studenten met een lichte of zware vorm van dyslexie, voor wie schrijven sowieso een pittige opgave is. Tel daar onze groeiende aandacht voor beelden bij op (wie vaker dan één keer per jaar een boek leest mag NU zijn hand opsteken) en je krijgt een indruk waarom het schrijven van een scriptie voor veel studenten geen sinecure is.
Wat ik jammer vind, is dat we blijven hameren op de scriptie als eindwerkstuk, terwijl alle hogescholen in Nederland dezelfde tendens zien: steeds meer studenten hebben steeds meer moeite om foutloos een stuk te schrijven. Herstel: steeds meer studenten hebben steeds meer moeite om überhaupt een stuk te schrijven.
Taalbeest
Nou kunnen we natuurlijk net doen alsof we het allemaal niet zien (de ghostwriters, scriptiebureaus, ijverige ouders, enz.), maar dan komen we geen stap verder. Daarom pleit ik ervoor om het ’taalbeest’ in de bek te kijken en met elkaar een duidelijke koers uit te zetten. Ofwel we kiezen de koers dat studenten tijdens hun hele studie verplicht Nederlandse les krijgen om op het vereiste taalniveau te komen. Ofwel we schaffen de scriptie als eindwerkstuk af!
Dan kiezen we in plaats van de scriptie voor – ik noem maar wat – een profielwerkstuk zoals ze dat kennen op de middelbare school. ‘Ja maar… wie van het hbo af komt moet ook zijn taal op hbo-niveau beheersen!’ hoor ik de criticasters nu roepen.Klopt, denk ik dan op mijn beurt, maar als dat in de praktijk nou heel vaak niet zo is?
Eindtermen
Kunnen we dan niet beter de eindtermen aanpassen en kiezen voor een profielwerkstuk? In plaats van demotivatie, stress en ontwijkgedrag, bevorderen we zo diversiteit, enthousiasme en inventiviteit. Wie kan daar nou op tegen zijn?
Nou oké, Albert Heijn misschien, want waar haalt die binnenkort zijn caissières vandaan?
Judith van der Stelt is schrijfcoach en dyslexiespecialist bij het Studiesuccescentrum Almere
Lees ook het artikel over de reacties op deze column: ‘Moeten we de scriptie afschaffen?’
Ik ben het helemaal (niet) eens met Judith. Afschaffen die afstudeeropdracht maar niet op basis van taalvaardigheid maar op basis van de inhoud: de belachelijke hbo-competentie onderzoekend vermogen’. Dus niet de scriptie afschaffen maar de O van onderzoeken overboord kieperen.
Beetje late reactie van mij Fred, maar de inhoud lijkt me inderdaad een groter probleem dan taalvaardigheid. In 2019 stond er al een discussie over het afschaffen van de hbo-scriptie zoals ‘ie nu is in Trouw (https://www.trouw.nl/nieuws/schaf-de-hbo-scriptie-af-en-het-probleem-van-betaalde-scriptiebegeleiders-is-opgelost~bd6781d8/). Zal dit jaar ook nog wel niet gebeuren.
Wat houdt dat profielwerkstuk precies in dan? Zonder enige toelichting zegt het voor mij niet zoveel. Een scriptie, hoe vervelend dat dan ook is, is een ontwikkeling die je als student moet ondergaan. Leren goed te redeneren, het complete plaatje inzien. Ik denk dat het simpelweg een “must” is om de taalvaardigheden als student zelf te leren begrijpen.
Hierop aansluitend, met een goed uitgewerkt eindonderzoek laat de student zien dat hij/zij op een bepaald niveau kan denken en redeneren. Dus onderzoekend vermogen heeft wat mij betreft daar betrekking op. Goed kunnen redeneren heeft direct te maken met een goede taalbeheersing. Nuances en structuur van woorden en taal. Het vermogen om je gedachten correct op papier te zetten. Spelling is een ander facet van taal. Wat mij betreft minder belangrijk; wijzigen van spelling zou ook gezien kunnen wordt als deel de permanente ontwikkeling en verandering van taal.
Daarnaast heeft een HBO diploma ook een communicatiewaarde naar de maatschappij; werkgevers hebben een verwachting van een HBO niveau. Dat kan niet zomaar naar beneden worden bijgesteld. Of een eindscriptie het juiste middel is om dit niveau aan te tonen is inderdaad de vraag. Waarom niet aantonen dat gedurende de opleiding een ontwikkeling is gemaakt door een portfolio met “drempel” opdrachten. Of de scriptie koppelen aan de stage? In alle gevallen zal aandacht besteed moeten worden aan taal als middel om te laten zien op welk niveau je denkt.
Goed om de discussie te voeren. En als we de scriptie inderdaad belangrijk vinden Nederlandse les geven.
Ik vraag me af waarom de scriptie blijkbaar voor veel studenten ‘opeens’ opdoemt op het einde van hun opleiding. Wordt er tijdens de drie voorgaande jaren dan geen aandacht besteed aan onderzoeksvaardigheden, taalgebruik en verslaglegging? In plaats van het aanpassen van eindtermen kunnen we misschien proberen de bovengenoemde vaardigheden van de studenten op niveau te krijgen.
De meester mag niet dalen, de scholier moet klimmen. HBO-Studenten hebben 4 jaar de tijd om te zorgen dat ze op voldoende niveau Nederlands voor hbo niveau (scriptie) komen. De oorzaak is lijkt mij veel meer te liggen de online ontwikkeling. Via whatsapp in korte zinnen communiceren is nuttig in je projectgroepje. Maar het actief bezig gaan met taal, zelf je gedachten formuleren op papier/scherm krijgen, een logische redenering kunnen opzetten om goed te kunnen communiceren is een stuk minder ontwikkeld. Het uiteindelijke gevolg van het voorstel van Judith is dat onze Nederlandse taal straks alleen nog een Nederlandse elite van Neerlandici en aanverwanten onderling gebruikt wordt. Juist het onderwijs zou de mogelijkheid moeten blijven bieden om ook Nederlands op goed niveau te kunnen leren. Dat een enkele student flink investeert in iemand anders om zijn scriptie te laten schrijven is zijn/haar keuze. Dat vind ik sneu, maar daar zou je geen taalbeleid op moeten baseren.
In het rapport uit 2010 van de commissie Veerman differentiëren in drievoud staat dat de kwaliteit over de volle breedte omhoog moet. Alhoewel inmiddels alweer 10 jaar oud is dit nog steeds wat de maatschappij wil van het HBO.
Helemaal met je eens! Ook in het voortgezet onderwijs zien we dat de kwaliteiten van de leesvaardigheid en het begrijpend lezen enorm minder worden. Dat is met rekenen en wiskunde ook zo. Als we alles gaan aanpassen aan het niveau van de leerling, dan daalt de kwaliteit van het onderwijs. Als docenten worstelen wij met het lagere niveau van veel leerlingen. Je wilt de normering niet te veel aanpassen, maar wat als hele klassen dan onvoldoendes scoren? Een lastige spagaat.
Ik vind het een raar idee dat je een eindopdracht gaat aanpassen omdat het niveau omtrent spelling en taalvaardigheden steeds slechter wordt. Het lijkt mij heel belangrijk dat je als HBO’er gewoon goed de taal beheerst. Als het maar gewoon geaccepteerd wordt op school dat men een zin begint met ‘ik wordt’ helpt het studenten ook niet in de toekomst aangezien ze daar tijdens een sollicitatie niet beter op beoordeeld zullen worden. Daarnaast is het al gebleken dat het gemiddelde opleidingsniveau in Nederland steeds lager wordt en dit voelt niet aan als een actie om studenten te stimuleren maar meer als een actie om studenten het makkelijker te maken om te slagen en je dus aanpassen naar de huidige norm. Overigens, ben ik wel een voorstander van zelf je onderwerp voor je scriptie kiezen, dat stimuleert iemand met een bepaalde passie namelijk wel.
Een column die tot nadenken stemt. Het is me te eenvoudig om direct te stellen dat het een belachelijk idee is om de scriptie af te schaffen. Ik zou willen pleiten voor Windesheimbrede aandacht voor dit probleem -de soms belabberde taalvaardigheid van de net afgestudeerde hbo-er- bijvoorbeeld tijdens de Onderwijsweek van 2022. Een hele onderwijsweek alleen over taal. En wel over alle facetten van taal. Taal stuurt ons denken, de taal stelt ons in staat contact te maken met elkaar en met elkaar van gedachten te wisselen. Maar nog ontzettend veel meer. Ik denk graag mee over de voorbereiding.
Wat goed dat je dit onderwerp aansnijdt, Judith! Dit is wat mij betreft zeker een discussie waard! Het past natuurlijk mooi bij de strategische koers als studenten mogen kiezen hoe ze hun afstudeerwerk willen vormgeven. We komen dan tegemoet aan diversiteit en talenten. Maar welke eisen stellen we dan aan wat? En waar blijft dan de competentie om je schriftelijk te kunnen uitdrukken op een manier die hbo-waardig is?
Als we een eindscriptie blijven eisen, laten we dan in ieder geval in de voorafgaande leerjaren het mattheuseffect (rijken worden rijker en armen worden armer) voorkomen. Dit effect zie ik veel te vaak bij de dyslectische studenten die ik begeleid. Veel schrijfwerk is groepswerk, waarin studenten hun sterke kant inzetten. Zwakke schrijvers laten het schrijven natuurlijk graag over aan anderen die daar beter in zijn. Vaak lezen ze niet eens hun eigen eindproduct. Hoe zorgen we ervoor dat juist zij die dit het hardst nodig hebben meer schrijfervaring opdoen, meer oefenen en daarin goed begeleid worden? Kiezen voor een individueel schrijfdeel naast het groepsdeel om hen te dwingen? Lessen Nederlands (voor wie dat nodig heeft) die niet zozeer gericht zijn op spellingoefeningen, maar op schrijfvaardigheid?
Veel vragen… Ik denk graag mee over antwoorden!
Nou Judith, deze column vraagt om een vervolg gezien de reacties!
Graag voeg ik ook een spannende opmerking toe: hebben we een docententeam in huis dat studenten correcte feedback op het Nederlands kan en wil geven?
Het stimuleren van het Nederlands bestaat zeker ook uit feedback op de taal die studenten hanteren in hun eindeloze serie van reflectie- en onderzoeksverslagen. Zonder die feedback vindt taalontwikkeling beperkt plaats.
Sommige docenten vatten hun taak volledig vakgericht op en kiezen ervoor om geen sturende opmerkingen bij taalfouten te plaatsen. Daarnaast ervaar ik dat de taalbeheersing van docenten zelf een punt van zorg is (of zou moeten worden). Rommelige studiehandleidingen, onduidelijke mails, ingevulde beoordelingsformulieren met taalfouten, etc. Graag zou ik willen melden dat dit uitzonderingen zijn, maar nee, dat zijn ze niet. Zoals ik al zei, een spannende opmerking.
Begrijp mij niet verkeerd: als een team beslist dat zij geen extra effort wil/kan leveren op de taal van studenten, dan is het dus ook niet belangrijk voor deze beroepsgroep. Schrap dan die zware schriftelijke verslaglegging waarmee het bachelorniveau aangetoond moet worden en zoek andere varianten waarmee dit niveau wordt bewezen. Dit standpunt vind ik trouwens uitstekend te verdedigen tijdens een accreditatie.
Maar als de scriptie noodzakelijk wordt geacht door het team en er komt financiering vrij voor extra taalaanbod, dan moet het team zich ook de vraag stellen of zij dit kan. Het is niet alleen de docent Nederlands die de taalontwikkeling van studenten kan dragen, het is werkelijk een team-effort.
Een late reactie, maar ik kan het niet laten. Disclaimer: ik been geen docent, maar een werk bij bedrijfsvoering (IVT).
Vanuit het ‘bedrijfsleven’ geredeneerd denk ik dat taal ontzettend belangrijk is. Spelfouten zijn voor mij persoonlijk minder belangrijk, hier lees ik ook regelmatig overheen (bij eigen en andermans tekst). Mijn inziens is de kwaliteit om helder, bondig en doel(groep)gericht te schrijven minstens zo belangrijk. Spelling helpt daar overigens wel bij. Maar bijvoorbeeld ook ‘actief taalgebruik’, heldere kopjes/titels, goed gebruik opsommingen, etc.
Of een scriptie een goede afsluiting van HBO studie is weet ik niet. Wel weet ik dat goed schrijven je in je verdere loopbaan en leven erg kan helpen. Dus ik zou zeker pleiten voor een herhaling van het vak Nederlands in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs. Niet alleen om het schrijven trouwens. Goed en kritisch lezen is naar mijn mening ook geen overbodige luxe. Als hier dan ook een stuk beoordeling van bronnen, gebruiken van bronnen, etc. bij zit, is het een geweldige voorbereiding op de scriptie.
Beter schrijven begint bij beter lezen. En dat begint weer bij leesplezier, waar we als Nederland het laagst op scoren (PISA 2018) van de hele wereld… Volgens Arjen Lubach (27 sept. 2020) zou dit komen door ons Nederlands leesonderwijs (en de gigantische toename in de hoeveelheid gegeven begrijpend lezen). Wat kunnen we dan het beste doen vanuit het hoger onderwijs? Leestherapie aanbieden voor trauma’s opgelopen in het PO en VO?
Een productieve benadering van achterstanden in taalvaardigheden is “hoge dosis onderwijs”: intensieve langdurige individuele begeleiding van de studenten met achterstanden. Hier moet we middelen voor vrijmaken.
Het is onze taak studenten hbo niveau bij te brengen, niet hbo te degraderen tot mbo.
Alles wat je aandacht geeft groeit. En dat begint dus inderdaad al ver voor de scriptie. Om de student vanaf het begin beter te ondersteunen met lees- en schrijfvaardigheid, moeten we m.i. goed kijken naar ons eigen onderwijs.
De afgelopen jaren zag ik studenten verzuipen in schrijfopdrachten. Ze rennen van deadline naar deadline voor vak A, vak B, vak C, etc. Over het geheel is er geen rust en ruimte en wordt het lees- en schrijfwerk een haastklus.
Aandacht verdient dus ook focus. Als we willen dat studenten goed leren lezen en schrijven, laten we ze dan niet een propvol programma aanbieden met tegelijkertijd portfolio’s, essays, verslagen, reflecties, plannen van aanpak, etc. Als docent zag ik soms alleen de magere kwaliteit van een verslag voor mijn eigen vak, maar zag soms niet hoe een student in een lesweek in de klem zat tussen alle opdrachten, deadlines en verwachtingen van andere vakken en docenten.
Docententeams, curriculumcommissies, onderwijsmanagers en adviseurs kunnen bij het ontwikkelen van het curriculum en het toetsprogramma die focus en aandacht beter aanbrengen. Dit artikel is in elk geval een mooie eyeopener.
Alles wat aandacht krijgt groeit naar voren en naar achteren. Als iedereen hoger op wil, dan gaan de snelste het verst vooruit, maar de doorgang naar de top is smal, waardoor er een file ontstaat. Een kenmerk van de file is dat deze naar achteren sneller groeit dan naar voren. De file wat langer, omdat de achterblijvers minder snel vooruit kunnen komen. Wanneer meer mensen op het HBO worden toegelaten, zal van zelf het gemiddelde onderwijsnivo zakken. De gemiddelde voortgang van de file wordt trager als er meer auto’s bij komen. Onlangs zag ik de toelatingstoetsen uit 1963 voor verschillende voortgezet onderwijs scholen, die waren veel en veel moeilijker dan de tegenwoordige cito-toets. De kwaliteit van het gemiddelde onderwijs-aanbod daalt al tientallen jaren. Toch is de welvaart voor iedereen in het westen gestegen. Het gaat dus niet om de kwaliteit van het onderwijs-aanbod, de gemiddelde taalvaardigheid mag gerust nog wat verminderen, als iedereen maar ‘iets” wat voor hem of haar van belang is blijft leren.
Ik ben onder de indruk van de stroom reacties die dit onderwerp blijkbaar losmaakt.
Opvallend is ook, dat slechts een enkeling erin slaagt die reactie in foutloos gespeld Nederlands te geven. Tel bijvoorbeeld alleen al het aantal verschillende spelwijzen van het woord ‘hbo’, of van ‘hbo’er’ – ja, zó schrijf je dat dus. Mijn stelling is overigens dat de meeste spelfouten van studenten als sneeuw voor de zon verdwijnen, wanneer ze geleerd hebben om eerst goed na te denken voordat ze gaan schrijven. Daarbij zouden vakdocenten meer moeten helpen.
En als je dan tóch vakdocent bent in het hoger onderwijs, dan kan het zeker geen kwaad om eens wat meer aandacht te besteden aan je eigen teksten – de structuur, de stijl en vooruit, ook de spelling. Voor de rest geef ik hier graag een herhaling van (een deel van) mijn op Yammer geposte reactie:
(….) Maar ook de begeleiding van het schrijfproces kan beter, op de meeste opleidingen van Windesheim. Bij TaalporTaal kloppen vaak studenten aan die vastgelopen zijn in het schrijfproces. Ook ouderejaars, die aan het eind van hun studie ineens van een docent te horen krijgen dat ze niet hbo-waardig schrijven. Frustrerend en onnodig. Ik probeer deze studenten zo goed mogelijk te helpen bij het vlottrekken van hun eigen schrijfproces, en ik hoor vaak van docenten dat ze daar blij mee zijn.
Volgens mij kunnen opleidingen zelf ook meer bijdragen aan een beter (schrijf)niveau van hun studenten. Help studenten om op hbo-niveau (kritisch) te denken en te redeneren, zónder dat dit meteen moet uitmonden in een (groot) schrijfproduct. Ik denk desgewenst graag met je mee.