Martin Jans: Kansen grijpen of geluk hebben?

‘Je moet als student hard werken, weten wat je wilt en je kansen grijpen’. Nee, helemaal letterlijk had nooit iemand dat in één zin tegen haar gezegd. Maar, zo vertelde een student mij, ‘het is wel de ruis van de samenleving’. Het was alsof ze het overal kon horen: in een tip van een docent, een mail van haar mentor of de onzekerheid van een klasgenoot. Ze vond het irritant. Want, zei ze, ‘wat als je dat niet doet? Of als het niet lukt?’

Ik was het helemaal met haar eens. Want behalve irritant is het ook nog eens onzin. Het is niet zo dat je alles voor elkaar krijgt als je maar hard genoeg werkt. Dat je succesvol wordt als je weet wat je wilt en je kansen grijpt. En dat dan je leven ‘lukt’. Zelfs niet dat je dan binnen vier jaar je studie afrondt. Het misleidende is dat die gedachte je makkelijk wordt aangepraat. En uitgangspunt is van bijvoorbeeld het leenstelsel. Nee. Of het lukt of niet lukt, dat ligt niet alleen aan jezelf.

Rondkomen

Natuurlijk moet je wel wat doen: een tentamen voorbereiden en, meestal, solliciteren als je een baan wilt vinden.
Maar wat nu als tijdens je studie je vader ziek wordt, overlijdt, en concentreren niet meer lukt?
Wat nu als blijkt dat jouw brein moeite heeft met alle prikkels die je krijgt?
Wat nu als je moeder plotseling ontslagen wordt en jij meer moet gaan werken om rond te kunnen komen?
Het is een illusie, dat je alles kunt bereiken als je maar goed je best doet.

Toevalligheden

Mijn advies: luister niet naar die ruis, maar naar voetballer Bart Vriends, verdediger bij Sparta. In een interview vertelde hij:
‘Het bestaan wat ik nu heb, heeft er niet per se mee te maken dat ik zo hard heb gewerkt en zo getalenteerd ben’, meent Bart. ‘Het is ook een opeenstapeling van toevalligheden en geluk geweest. Geluk dat ik ben geboren waar ik ben geboren, een plek waar de kansen voor het oprapen liggen, en dat ik kan wat ik kan. Ik besef dat ik een geprivilegieerd leven leid en dat dat voor anderen misschien het tegenovergestelde is’.

Martin Jans is studentenpastor van Windesheim, ArtEZ en KPZ Zwolle