Ik zelf denk dat het ergens eind jaren tachtig misgegaan is. Topmanagers in de publieke sector werden ‘gesacraliseerd’; ze werden steeds meer gezien als een soort goeroes. In het hoger onderwijst zorgde dit ervoor, samen met de schaalvergroting en het idee dat hogescholen eigenlijk net bedrijven zijn, dat topmanagers een enorm machtspotentieel kregen. Daarbij kwam nog een andere dwaling: de aanname dat de aanwezigheid van topmanagerskwaliteiten bij personen op zich al voldoende was om leiding te geven aan wat dan ook. De topmanager van een koekjesfabriek kan net zo makkelijk leidinggeven aan een ziekenhuis. Vanuit het juiste managementlicht bezien zijn patiënten eigenlijk net koekjes. Of zoiets.
Topmanagers kunnen in deze dynamiek alleen overleven als ze nergens langer werken dan het aantal vingers dat een hand telt en daarnaast geldt dat ze tenminste een flinke organisatorische koerswending op hun naam moeten zetten. Die koerswending wordt dan vaak gelardeerd met modieuze gebakkenluchttermen als ‘innovatief’’, ‘toekomstbestendig’ of ‘inclusiviteit’. Wanneer je alleen maar ‘op de winkel hebt gepast’ als topman, sta je namelijk voor paal in topmanagerskringen en daalt je status snel. Ook is het zaak dat wanneer de gevolgen van je koerswending hun beslag nemen, je allang hoog en droog in je nieuwe ‘topfunctie’ zit. De mensen op de werkvloer maken zich ondertussen gedwee op voor de volgende topmanager die tot meerdere eer en glorie van zijn CV een stempel op de organisatie komt drukken.
Herman Tjeenk Willink, voormalig vice-voorzitter van de Raad van State en formateur van talloze kabinetten beschreef het in zijn veelgeprezen kritiek op het managementdenken in de publieke sector ‘Groter denken, kleiner doen’ allemaal iets omfloerster: ‘(…) het zogenoemde primaire proces kan nu eenmaal niet van bovenaf geregeld worden. Daarvoor ontbreekt ‘boven’ de inhoudelijke kennis van de uitvoeringspraktijk en het inzicht in de samenhang die bij de uitvoering nodig is. Het kost beleidsmakers en financiers moeite om dat als uitgangspunt te aanvaarden. Uitvoerders worden hierdoor onzeker over het vak waarvoor ze gekozen hebben.’ Om deze dolgedraaide topmanagerscarrousel te doorbreken zullen we als professionals over onze onzekerheid heen moeten durven stappen.
De echte goeroe zit in onszelf!
Echt waar!
