‘De wereld draait niet om jou hè’, zei onze dochter tegen mij. Want ik mopperde wat op al het leed dat van ver en dichtbij ons huis binnenkwam, een beetje alsof het mij werd aangedaan. Ze heeft natuurlijk helemaal gelijk: de wereld draait niet om mij. Er gebeurt namelijk van alles los van mij: virussen die muteren, een oorlog aan de rand van Europa of iemand die plotseling in het ziekenhuis ligt.
Het lijkt soms alsof je zelf de richting van je leven kunt bepalen. Dan vraagt iemand wat je later wilt gaan doen. Of waar je over vijf jaar wilt zijn met je leven. Ik heb dat altijd lastige vragen gevonden: wie weet wat er in de tussentijd gebeurt.
Dagboek
De ervaring dat de wereld niet om ons draait is niet nieuw. Wij kunnen veel leren van hoe andere mensen daar in het verleden mee zijn omgegaan. Onlangs las ik het dagboek van Etty Hillesum. Een joodse vrouw, halverwege de twintig. Ze schreef deze aantekening in 1942. Een hele andere tijd, maar toch:
‘De ene keer is het een Hitler en de andere keer voor mijn part Iwan de Verschrikkelijke, en de ene eeuw is het de inquisitie en een andere keer oorlogen, of de pest en aardbevingen en hongersnood.
Het gaat er in laatste instantie om, hoe men het lijden, dat toch essentieel aan dit leven is draagt en verdraagt en verwerkt en dat men een stukje van z’n ziel ongeschonden bewaren kan door alles heen.’
Deze laatste zin raakte mij. Hoe je ‘een stukje van je ziel ongeschonden kunt bewaren’, door alles heen. Wanneer dan ook en wat er ook maar gebeurt. Ze heeft het over iets dat niet aangetast wordt, dat heel blijft. In haar dagboek lees ik dat het gaat over wie jij bent, hoe je bedoeld bent als mens. Dat je jezelf niet afsluit of opsluit in jezelf. Dat je niet meegaat met haat of je vol laat lopen met angst.
Opgraven
Dat je – wanneer dan ook – blijft zoeken naar het goede. In jezelf en in anderen. Opgraven noemt ze dat. Om zo te leven: verdriet en pijn niet ontkennen, je ogen niet sluiten voor leed van de wereld, een ander of jezelf; en tegelijk te midden van al dat leed blijven zoeken naar wat menselijk is, wat mooi is, warm en liefdevol.
Martin Jans is studentenpastor van Windesheim, ArtEZ en KPZ Zwolle
