‘Onze kijk op gender gaat flink veranderen’

Windesheim wil een groot aantal genderneutrale toiletten aanleggen op de campus. Bij de techniekopleidingen hebben ze al ervaring opgedaan met een genderneutraal toilet, in gebouw T.

Bij het plan voor de ongescheiden toiletten gaat het niet om een kleine toevoeging voor de campus, maar om een plan voor een totale herinrichting van toiletgroepen. En van de beleving als je in die toiletgroepen binnenloopt.

Waarschijnlijk komen er straks – naast de gewone toiletgroepen – ook een groot aantal grote toiletgroepen waar geen aparte mannen- of vrouwen-symbolen meer op de ingang staan. En dus iedereen welkom is om binnen te lopen.

Genderneutraal betekent in de letterlijke zin dat er geen keuze of onderscheid wordt gemaakt dat je man of vrouw bent. En genderneutrale toiletten zijn toiletten waar iedereen, dus zowel mannen, vrouwen of non-binaire en transgender personen, ongescheiden naar binnen kan gaan en binnenin een rij deuren met toilethokjes te vinden is.

Techniekopleidingen

In gebouw T hebben de Zwolse techniekopleidingen al ervaring opgedaan met een genderneutraal toilet. Daar is op de vierde verdieping in 2020 de groep damestoiletten gewijzigd in een genderneutraal toilet, door een man-vrouw symbool (zie foto) op de deur te plaatsen.

Opleidingsmanager HBO-ict Ilja Clabbers zit in de werkgroep Inclusiviteit die het initiatief nam voor dit eerste toilet. Al snel kwamen er vragen om meer genderneutrale toiletten. Clabbers verwacht dat de genderneutrale variant uiteindelijk de hele campus zal beslaan: “Het is deel van een ontwikkeling in de maatschappij. En Nederland loopt daarin niet eens voorop. Ik zag het volledig overgaan naar genderneutrale toiletten jaren terug al op universiteiten in Toronto. Onze kijk op gender-identiteit gaat flink veranderen.”

Bij uitzondering sprak hij een student die het genderneutrale toilet een ongewenste ‘politieke keuze’ noemde, de rest reageerde positief. “ Windesheim neemt nu een initiatief waar sommigen tegen kunnen zijn, maar anderen laten juist weten dat ze zich gesteund voelen. Het belangrijkste is dat we hierover met elkaar in gesprek blijven”, aldus Clabbers.

T-talk

Studenten zitten precies op de leeftijd waarop je kunt worstelen met allerlei vragen over seksuele identiteit en over gender-identiteit. Bij de techniekopleidingen zien ze al jaren een groeiende groep studenten die er min of meer openlijk voor uitkomen dat ze transgender of non-binair zijn. Daarbij gaat het niet om enkelingen maar om tientallen.

Dat resulteerde in de start van een praat/app-groep met de naam ‘T-talk’, vertelt decaan Marianne Timmerman-Hollander die dit mede-organiseerde. “Voor deze studenten is het heel belangrijk dat ze zich gesteund voelen en dat hen geen stempel wordt opgelegd. Het is al heel moeilijk om uit de kast komen. En als je dan ook in transitie wilt gaan, dan krijg je een heel zwaar traject naast je studie.”

Lopen de technische opleidingen hierin voorop? “Ik denk het wel. We zijn jaren eerder begonnen met extra aandacht voor gender, ook vanwege het te kleine aantal meiden dat voor techniek kiest.”

Tomboy-stijl

Journalistiekstudent Lieve Govers is een van de leden van T-talk en identificeert zich als non-binair persoon. Lieve is blij met de komst van genderneutrale toiletten. “Ik vind het fijn dat daarmee bevestigd wordt hoe ik me van binnen voel. En dat er ruimte is voor wie ik ben.”

Lieve ging al eens kijken op het genderneutrale toilet in het techniekgebouw. “Maar omdat dat op de plek van het damestoilet zit, komen er alleen vrouwen en die ervaren het als toilet voor vrouwen. Het is dus een stap in de goede richting, maar het zou voor mij mooier zijn als er een grote ongescheiden toiletgroep is waar iedereen mag komen.”

Lieve merkt dat er onder jongeren en op social media heel veel aandacht is voor cross-gender uitingen. “Als mannelijke artiesten als Conan Gray een knalroze jurk dragen op het podium, laten ze aan tieners zien dat het ok is om jezelf te zijn. Bij mannen valt cross-gender kleding meer op. Een vrouw in mannenkleren en een ‘tomboy’-stijl voor vrouwen worden al langer geaccepteerd.”

Hokjes

De meeste studentbegeleiders hebben wel eens een student gesproken die met zijn gender-identiteit worstelde.

Zoals Yvette van Heijningen van HBO-ict. “Het is heel belangrijk dat die studenten zich hier op de campus veilig voelen. En dat ze durven te vertellen dat ze anders zijn dan anderen. Vooral studenten die in transitie gaan maken heel veel mee en ze ondergaan hormoonbehandelingen of operaties.”

Het aanleggen van genderneutrale toiletten in alle gebouwen vindt Van Heijningen een goede stap. ”Ik hoop dat die toiletten er uiteindelijk overal komen en dat we stoppen met mensen letterlijk in hokjes te zetten. Dan wordt iedereen gewoon geaccepteerd en een toilet wordt gewoon een toilet.”

Geen onderscheid

De toiletten komen er in eerste instantie dus op verzoek van transgender personen, vanwege hun wens om genderneutraal te kunnen zijn en zich veilig te kunnen voelen op ongescheiden toiletten. De hogeschool heeft hoog in het vaandel staan dat ze inclusief is en wil transgender personen in hun wens steunen.

Maar bij ongescheiden toiletten draait het zeker niet alleen om transgender willen zijn. De wens lijkt onderdeel van een bredere maatschappelijke verandering op gebied van sekse, identiteit en inclusiviteit.

Er is een sterk groeiende groep, met name onder jongeren, die minder sekse-gescheiden en meer gelijkwaardig door het leven wil gaan. Ook zij vinden een genderneutraal toilet een goed idee. De groep die hiermee sympathiseert of inclusief wil zijn is nog groter.

Trendgevoelig

Een ‘genderneutraal toilet’ dat klinkt voor velen nogal abstract, maar dat komt omdat de discussie nieuw is, gevoelig ligt en nog een beetje in de taboesfeer hangt. Sommige studenten of medewerkers hebben er nog nooit over nagedacht. Anderen hebben er wel eens van gehoord, maar vinden een gesprek hierover ongemakkelijk.

Wie een traditionele opvatting heeft over de seksen, vindt een ongescheiden toilet vaak een belachelijk idee. Wie gevoelig is voor nieuwe ontwikkelingen heeft het al langer zien aankomen: de omarming van genderneutraliteit lijkt een logisch gevolg van de emancipatie en de inclusieve maatschappij waarin iedereen mag zijn zoals hij wil.

Trendgevoelige jongeren vinden het zelfs hip om cross-gender kleding te dragen (die hangt al gewoon in winkels als Zara), of om genderneutrale taal te gebruiken (niet ‘hij’ op ‘zijn’ fiets, maar ‘die’ op ‘diens fiets’). Ze weigeren resoluut om op online lijsten in te vullen of ze man of vrouw zijn. Ze willen losser omgaan met manvrouw rollen, (homo)seksualiteit en identiteit. En ze willen liever naar een genderneutraal toilet.

Ongemak

Windesheim is niet de enige hogeschool die de nieuwe ontwikkeling omarmt. Maar het gesprek over genderneutrale toiletten is lastig, een beetje vergelijkbaar met praten over homoseksualiteit jaren geleden. Alleen al de vragen wekken hilariteit en/of ongemak op.

“Waarom moeten we nu opeens allemaal naar hetzelfde toilet, kunnen we niet gewoon doen als altijd?” “Moeten mannen en vrouwen naar hetzelfde toilet omdat een enkele transgender persoon daarom vraagt?”
“Gaan mannen in zo’n toilet ons straks begluren als we ons opmaken voor de spiegel?”
“Gaan vrouwen in zo’n toilet ons begluren als we van de urinoirs gebruik maken?”
Maar ook:
“Mooi als we tijdens pauzes niet meer van die gescheiden overlegjes hebben op het toilet, met alleen mannen of vrouwen onder elkaar.”
Soms is de discussie pittiger, als het gaat over veiligheidsgevoelens:
“Als transgender persoon voel ik me onveilig in een toilet waar ik word nagestaard.”
Of:
“Ik vind het eng om als vrouw met een man alleen bij de wastafels te moeten staan.”

Een pittige opgave dus voor de werkgroep die het programma van wensen gaat opstellen. Na de zomer zal duidelijk worden of er genderneutrale toiletten op de benedenverdiepingen van alle gebouwen komen.

Transgender: wie is wie?

Er spelen veel thema’s rond gender-identiteit, het woord transgender is een parapluterm. Ze gaan over het algemeen over mensen die zich niet identificeren met het geslacht waarin ze zijn opgegroeid. Sommigen willen gedeeltelijk transformeren of helemaal naar de andere sekse overgaan, anderen willen juist nadrukkelijk géén man en ook geen vrouw zijn.

Een transgender man is iemand die zich identificeert als man, maar bij de geboorte als vrouw geregistreerd stond.
Bij een transgender vrouw is dat andersom.
Een non-binaire persoon is iemand die zich niet als man noch als vrouw wil identificeren.

Een travestiet is een persoon die zich wil kleden als persoon van het ‘andere’ geslacht.
Een drag queen is iemand die zich voor de show verkleedt als een opvallende vrouw.

Het Transgender Netwerk Nederland schat dat 2 procent van de bevolking transgender is.

Tekst: Ernest Mettes
Foto’s: Ernest Mettes en Jasper van Overbeek

Lees ook het eerdere artikel van WIN: ‘Genderneutrale toiletten in alle gebouwen?’