Hij had de schedels van zijn moeder en twee van zijn zussen gebruikt. De eerste keer dat ik zijn kunstwerken zag wist ik dat nog niet. Maar nadat een oude vrouw met hagelwitte krullen mij dit opgewekt vertelde, keek ik toch wat anders naar de expositie van de Haïtiaanse kunstenaar.
Hij had voodoo tradities en christelijke symbolen met elkaar vermengd. Dat was voor hem heel normaal, zoals voor zijn hele familie in Porte-au-Prince, de hoofdstad van Haïti. Ook om schedels van de doden te bewaren en op bepaalde dagen te tonen. Want, zo zegt men, de doden zijn nog bij ons.
Maria’s
Voor zijn kunstwerken gebruikte hij verder een autovelg, een klok, oude kleden, een pop en ander materiaal dat hij had gevonden in de buurt van zijn huis. Het waren Maria’s geworden, beelden van een moeder met haar kind. Het afval van de straten bleek niet waardeloos, maar materiaal om iets nieuws mee te maken.
Ik zag de beelden op een grote tentoonstelling vol niet-westerse kunst waar ik met een bus vol studenten een aantal dagen naar toe was. We raakten in gesprek over die beelden uit Haïti. Hoe gaan wij om met de dood? Wat zou erna zijn? We hadden het over Maria en haar goddelijke kind. Wat betekent dat voor jou? En over afval. Wanneer is iets eigenlijk afval en hoe verandert dat als je er iets anders van maakt?
Brandslang
Iemand vertelde dat schilderingen van christelijke heiligen op de muur achter de beelden waren afgeplakt. Hadden die heiligen afgedaan in onze moderne tijd? Was het kritiek op religie? Dat bleek uiteindelijk anders te zitten: de muur was in onderhoud en hoorde niet bij de expositie. Het plastic beschermde tegen alle adem die wij uitbliezen. Niet alles heeft een diepe betekenis.
‘Als we nog langer blijven betekent de brandslang in de hoek ook nog wat’, zei een van de studenten. En zo is het ook. De kunstwerken openden onze zintuigen en brachten allerlei gedachten, herinneringen en fantasieën op gang.
Dof en vlak
Dus als jij het idee hebt dat je leven dof en vlak is, doe net als wij en ga naar een tentoonstelling of museum. Begrijpen hoeft niet. Prikkel al je zintuigen en ervaar het leven in haar volheid. Je hebt er geen drugs voor nodig, tijd nemen is genoeg.
Martin Jans is studentenpastor van Windesheim, ArtEZ en KPZ Zwolle
