Kort na de introductie van routeplanner TomTom rouleerde er op internet een filmpje van een automobilist die zonder aarzelen een heg inreed omdat TomTom hem dat had opgedragen. Na honderd meter linksaf! Ik moest eraan denken toen ik van verschillende kanten enthousiaste mailtjes ontving over de prestaties van ChatGPT, een tekstrobot die heel behoorlijke teksten produceert aan de hand van een korte opdracht.
Zelf ben ik iets minder enthousiast, want ik zag al voor me hoe ik over enige tijd de ene na de andere robottekst kreeg toegestuurd met het verzoek om daar feedback op te geven. Wie de TomTom gebruikt zonder zelf overzicht te hebben van het land, provincie of streek waarin hij rijdt, is totaal onthand als die TomTom even niet doet wat hij wil.
Hetzelfde gaat volgens mij op voor de tekstrobot. Als je niet kunt schrijven, kun je ook niet beoordelen of de tekst die de robot maakt in orde is.
Tekstbegrip
Schrijven is voor veel studenten een struikelblok. Dat is niet zo gek, want op de middelbare school word je er maar mondjesmaat in getraind. Er is al jarenlang kritiek op de invulling van het vak Nederlands en volgens mij volkomen terecht; het bereidt leerlingen namelijk onvoldoende voor op het vervolgonderwijs aan hbo of universiteit.
Sander Bax en Theo Witte pleitten onlangs in de Volkskrant (*) voor een herziening van het vak Nederlands, waarbij tekstbegrip en schrijven centraal komen te staan. Een prima voorstel als je bedenkt dat eerstejaars vooral met die twee onderdelen moeite hebben.
Deze ‘tekorten’ leiden tot uitval van studenten, zo blijkt uit hetzelfde artikel, maar ik vraag me af of je die tekorten oplost met de inzet van een schrijfrobot.
Ik vrees van niet. De techniek is handig als je een tekst kunt beoordelen, maar ontbeer je die kennis, dan wordt het een ingewikkelde tool.
Een tekst goed kunnen beoordelen en herschrijven vereist namelijk een mate van taalvaardigheid waar veel studenten nu juist niet over beschikken.
Docenten
En studenten zijn niet de enigen. Ook veel docenten hebben moeite met het beoordelen van teksten. In het onderwijs gaan we er ten onrechte van uit dat iedere leraar een tekst kan beoordelen, ongeacht het vak dat hij geeft. Dat is een misverstand.
Schrijven kun je absoluut leren, maar er moet simpelweg tijd en geld voor worden vrijgemaakt. In het middelbaar onderwijs, zoals Bax en Witte betogen, maar ook in het hoger onderwijs en op lerarenopleidingen.
Daarvoor hebben we goede en inspirerende schrijfdocenten nodig, die studenten weer kunnen enthousiasmeren voor taal.
Als Chat-GPT daar als hulpmiddel bij wordt ingezet? Prima.
Maar wie wil leren schrijven zal ook veel moeten lezen, hoofdzaken van bijzaken leren onderscheiden, kritisch kunnen reflecteren en beschikken over een goede basiskennis van de grammatica.
Zonder die vaardigheden met de tekstrobot werken? Tsja, dan dringt zich toch weer het spookbeeld op van de automobilist die blind een heg inrijdt.
(*) Sander Bax en Theo Witte – Laat examen Nederlands jongeren echt voorbereiden op hun vervolgstudies, Volkskrant, 8 januari 2023.
Judith van der Stelt is schrijfcoach en dyslexiespecialist bij het Studiesuccescentrum Almere
