De ’tekstgenerator’ ChatGPT lijkt een revolutie teweeg te brengen in het hoger onderwijs. Het programma kan in een handomdraai complete werkstukken uitbraken. Zijn docenten bezorgd?
Er wordt op Windesheim sinds een paar maanden druk geëxperimenteerd met ChatGPT en door de opleidingen nagedacht over de gevolgen.
Nu al is zeker dat ChatGPT een blijvertje is. Het gratis programma kan de meest uiteenlopende teksten produceren. Een recept, werkstuk of gedicht? De tool draait er zijn hand niet voor om. Het kan zelfs software codes genereren.
De tekstrobot maakt gebruik van een enorme hoeveelheid informatie op internet en sprokkelt daaruit bij elkaar wat gevraagd wordt.
Grote partijen als Google zijn al druk om vergelijkbare programma’s en applicaties te maken. Studenten die ze gebruiken om hun studieopdrachten te maken kunnen nauwelijks betrapt worden.
Is ChatGPT een bedreiging voor het hbo?
Artificial intelligence
Lector Onderwijsinnovatie en ICT Anneke Smits zag al langer aankomen dat we moeten leren omgaan met dit soort nieuwe technologieën. “ChatGPT dwingt het hoger onderwijs om reeds langer benodigde doorontwikkelingen serieus in te zetten. Want dit is een technologie die tot wezenlijke veranderingen kan leiden.”
Volgens Smits is het nu belangrijker dan ooit dat het hoger onderwijs professionals opleidt die verantwoord en verantwoordelijk om kunnen gaan met artificial intelligence. “Docenten die voldoende kritische distantie houden om verstandige beslissingen te nemen over het al dan niet gebruiken ervan, en die de uitkomsten van artificial intelligence systematisch controleren.”
Smits ziet tegelijkertijd dat deze uitdagingen kansen met zich meebrengen voor de verbetering van het onderwijs. “Maar we moeten niet afwachten maar proactief met deze kansen aan de slag gaan.”
Wereldvreemd
Lvo-docent Jaap van der Molen was een van de organisatoren van enkele brainstorm-sessies over ChatGPT in Windesheims Lab21. Ook vroeg hij zijn studenten naar hun ervaringen.
Van der Molen: “Het komt erop neer dat we zullen moeten wennen aan deze technologie. Het heeft geen zin dit uit het onderwijs te verbannen, als we het maar kritisch en doelgericht gebruiken.”
Hij concludeert dat docenten er voortaan altijd rekening mee moeten houden dat studenten soms bij schrijfopdrachten geen eigen werk inleveren, maar een tekst die door ChatGPT gefabriceerd is.
“Zo’n tekst lijkt best aardig: de indeling in alinea’s is goed en de zinsbouw en woordgebruik is correct. Wanneer je die echter goed leest, valt op dat de inhoud afgezaagd, wereldvreemd of soms zelfs onjuist is.”
Van der Molen: “De kans bestaat dat studenten zich tevreden stellen met oppervlakkige, humorloze teksten vol open deuren en dat zij de moeite niet meer nemen creatieve en kritische teksten te schrijven.”
Wat moeten docenten doen om bedrog met ChatGPT te voorkomen? “De toetsvormen kunnen worden aangepast, door bijvoorbeeld meer mondelinge toetsen of door schriftelijke vragen te stellen bij afbeeldingen. Ook zou het proces beoordeeld kunnen worden in plaats van het eindproduct.”
Als voorbeeld noemt hij een schrijfopdracht waarbij de student moeten verantwoorden op welke manier hij of zij ChatGPT heeft gebruikt om zijn of haar eigen tekst te verbeteren. “Daarvoor is dan wel nodig dat de docent bij de opdracht al aanwijzingen geeft hoe de student dit programma kan inzetten.”
Van der Molen ook kansen voor het onderwijs: “Het zou bijvoorbeeld een hulpmiddel kunnen zijn bij het ontwikkelen van schrijfvaardigheid. In de revisiefase kan een student bijvoorbeeld een ChatGPT-tekst gebruiken om ideeën op te doen om daarmee een eigen tekst te verbeteren. Ook kun je je in een brainstormfase laten inspireren door ChatGPT. Nauwkeurig en volledig formuleren van opdrachten, de zogenaamde prompts, is een vereiste. En voorwaarde is dat gebruikers kritisch denken en informatie niet klakkeloos overnemen.”
De lvo-docent merkt dat ChatGTP heel veel kan, maar toch niet altijd betrouwbaar is. “Het is getraind met teksten tot 2021 en de informatie is soms dus niet actueel. Daarnaast kan de generator – op het moment dat het geen antwoord op een vraag weet – als een soort hallucinerende papegaai ‘gekkepraat’ beginnen uit te kramen.
Als je bijvoorbeeld vraagt wat de hoofdstad van Overijssel is, antwoordt ChatGPT terecht ‘Zwolle’. Maar het programma laat zich makkelijk om de tuin leiden. Als je zegt: ‘Het is niet Zwolle maar Enschede, want daar wonen meer mensen”, dan antwoordt ChatGTP: ‘Je hebt gelijk, ik verontschuldig me voor het foutieve antwoord. De hoofdstad van Overijssel is Enschede.’
Knap lastig
Judith van der Stelt, schrijfcoach en dyslexiespecialist bij het Studiesuccescentrum Almere, verwacht niet dat slecht schrijvende studenten opeens interessante werkstukken zullen maken via ChatGPT.
Van der Stelt: “Als je niet kunt schrijven, is het nog knap lastig om te beoordelen of de tekst die de robot maakt in orde is. Goed kunnen herschrijven vereist namelijk een grotere mate van taalvaardigheid dan zelf iets schrijven.”
Ze verwacht dat Chat-GPT studenten wel kan helpen om een idee te krijgen over de opbouw van een tekst. ‘Wie last heeft van een writers block kan Chat GPT inzetten om de eerste grote hobbel te nemen. Met behulp van de gestructureerde lege huls die de robot produceert, kan de student vervolgens zelf aan de slag om er nuttige inhoud aan toe te voegen.”
Anders toetsen
Docent Journalistiek Bob Bouhuijs vertelt dat de komst van ChatGPT bij zijn opleiding een zekere impact had: “Op mijzelf als docent en op het team. En ook het werk van examencommissies is er danig door veranderd. Het kernprobleem is dat studenten niet-eigen teksten kunnen genereren en presenteren als eigen werk, zonder dat het voor docenten en examencommissies goed mogelijk is dit te detecteren en juridisch te onderbouwen.”
Dat betekent volgens Bouhuijs dat de toetsing anders moet worden ingericht, ofwel de opdrachten dusdanig geformuleerd dat het gebruik van ChatGPT niet mogelijk/zinvol is. Ook kunnen opdrachten in een tentamensetting gegeven worden.
“Bij Journalistiek hebben we voor de eerstejaars de projectopdrachten zo ontworpen dat een intensief gebruik van ChatGTP niet of nauwelijks zinvol is. Studenten moeten specifieke, onder meer humane, bronnen gebruiken. Zodoende kunnen ze onmogelijk een generieke opdracht aan ChatGTP meegeven, maar worden gedwongen eigen research te doen naar een afgebakend onderwerp. De keuzes die ze hierbij maken moeten ze verantwoorden, waardoor ze genoodzaakt zijn na te denken over de keuzes die ze tijdens het researchproces hebben gemaakt.”
Bouhuijs: “Docenten willen hun studenten soms toch een algemene opiniërende opdracht geven, bijvoorbeeld om te komen tot een onderbouwd en afgewogen oordeel over een ethisch dilemma. Juist hier zullen studenten ChatGTP willen inzetten. Maar als docent wil ik ChatGPT hier juist níet inzetten. Dus ik probeer naar wegen te zoeken waarbij het autonome denkproces van de student tot zijn recht komt en adequaat getoetst kan worden. Je zou studenten eerst kunnen laten oefenen met het schrijven tijdens de colleges, maar het te beoordelen artikel te laten maken in een tentamensetting. Studenten die bij het oefenen alleen gebruik maken van ChatGPT snijden zichzelf dan in eigen vlees, aangezien ze hier bij de eigenlijke toets geen mogelijkheid voor hebben.”
Een andere manier van toetsen kan volgens Bouhuijs zijn dat de student na het schrijven van een artikel of een verslag een assessment krijgt, waarin hij wordt gevraagd naar zijn overwegingen. “Studenten die geen eigen tekst hebben geschreven, vallen dan waarschijnlijk door de mand. Want alleen via zelf schrijven leer je je denkprocessen ordenen en dilemma’s scherp verwoorden. Schrijven gaat echt niet alleen over goede spelling en grammatica.”
Bouhuijs is benieuwd hoe programma’s als ChatGPT zich verder ontwikkelen en wat de detectieprogramma’s en plagiaatsoftware er mee kunnen doen. “Zolang er geen waterdicht detectieprogramma bestaat, moeten we het probleem aan de voorkant oplossen, dus bij het ontwikkelen van de opdrachten.”
Plagiaatsoftware
Geert van der Wijk is product owner onderwijsuitvoering bij de afdeling IVT en met zijn team verantwoordelijk voor beheer en doorontwikkeling van de plagiaatsoftware op Windesheim. Hij verwacht dat er deze zomer plagiaatsoftware op de markt komt die ChatGPT herkent. Windesheim hoopt daar met ingang van het nieuwe studiejaar al gebruik van te kunnen gaan maken.
“We willen versneld overstappen naar de plagiaatsoftware van leverancier Turnitin. Onze huidige leverancier, Ouriginal, is recent overgenomen door Turnitin. Daardoor zouden we in 2025 toch al moeten overstappen na aflopen van ons contract met Ouriginal.
“Turnitin denkt vóór de zomer al software voor ChatGPT klaar te hebben. Door versneld over te stappen kunnen we hier direct van profiteren. De nieuwe plagiaatsoftware wordt net als Ouriginal aangeboden via een integratie met Brightspace en ANS, de systemen waar studenten hun opdrachten inleveren.”
Van der Wijk benadrukt dat zo’n overstap naar andere plagiaatsoftware niet van de ene op de andere dag gaat: “Dat is een grote operatie, omdat daarbij meer dan 20 jaar historie (al het werk dat ooit is ingeleverd binnen Windesheim) moet worden gemigreerd van de ene naar de andere leverancier.
Gezien de privacygevoeligheid van deze data moet dit ook nog in een extra stap. Daarbij wordt eerst migratie gedaan naar onze eigen servers en vandaaruit opnieuw een migratie naar de nieuwe leverancier. Met name bij de recente migratie van Simcheck naar Ouriginal hebben we hier behoorlijk veel werk aan gehad.”
Hij verwacht wel dat de overstap naar Turnitin eenvoudiger wordt, omdat de leverancier Ouriginal heeft overgenomen en de migratie voor Windesheim kan regelen.
“De komende tijd willen we een zorgvuldige keuze maken tussen de producten Similarity of Originality van Turnitin. Beiden bieden de ChatGPT ondersteuning, maar ze verschillen in hun mogelijkheden en hoe ze geïntegreerd zijn met Brightspace.
IVT gaat hierover afstemming zoeken met de examencommissies en andere stakeholders uit het onderwijs. Daarbij zal een afweging gemaakt moeten worden in hoeverre de kosten tegen de baten opwegen.”
Tekst: Ernest Mettes
Illustratie: Judy Ballast
