Communiceren is zoveel méér dan alleen praten. Toch besteden we maar mondjesmaat aandacht aan alle andere aspecten die er onderdeel van zijn. Omdat we het te druk hebben, omdat we ongeduldig zijn, of omdat we nu eenmaal gewend zijn om vooral te praten. Jaaaa, praten! Maar je kunt kletsen wat je wil, zolang er geen luisteraars zijn wordt het wel een armetierige bedoening.
Goed luisteren is natuurlijk óók communiceren. En dan bedoel ik niet: beleefd je mond houden totdat jij weer iets mag zeggen, maar jezelf ‘leeg’ maken en echt openstaan voor wat de ander je te vertellen heeft. Om dat te laten slagen moet je bij voorkeur uit je eigen bubbel komen.
Doorvragen
Nou is dat op zichzelf niet eens zo moeilijk, maar we zijn ons er vaak niet van bewust hoezeer we met onze bubbel samenvallen. Ik betrap mezelf er ook voortdurend op. Onlangs nog. Ik ontmoette een studente die vanuit het Caribisch gebied naar Nederland was gekomen om hier te studeren. Zichtbaar vermoeid verscheen ze op onze afspraak en mijn eerste gedachte was: Oh, dat is ook zo, ze werkt vaak in de avond, studeert overdag, ze heeft ontspanning nodig!
En zonder verder door te vragen gaf ik haar na afloop van ons gesprek de link van het studentennetwerk voor Caribische studenten. Kan ze lekker ontspannen, dacht de regelaar in mij en hóppa, ik ging al weer door naar een volgende afspraak.
Aldus verloor ik de schoonheidsprijs voor echt luisteren. Ik had wel gevraagd hoe het met haar ging (moe, vanwege al het werken), maar ik had niet gevraagd of ze behoefte had aan extra ontspanningsmomenten en hoe die behoefte er voor haar uit zag. Die behoefte had ik namelijk zelf al voor haar ingevuld.
Pas bij een latere afspraak gaf ze aan dat ze liever alleen was, ‘omdat er even niets meer bij kon in haar hoofd’. Eindelijk kwam ik uit mijn eigen bubbel tevoorschijn. In plaats van onmiddellijk naar een oplossing te zoeken, vroeg ik haar wat er gebeurt als je hoofd zo vol zit. Ben je dan de hele dag bezig, of kun je dat gevoel ook hebben als je uitgeteld op de bank hangt? Wat doet het met je als je op zo’n moment tóch naar een groepsuitje gaat? En ja, wat hielp háár eigenlijk als ze wilde ontspannen?
Leeg maken
Jezelf leeg maken om goed te kunnen luisteren is een truc die iedereen kan leren. Het is een beetje alsof je met een natte lap je geschiedenis uitwist. Je eigen ideeën en overtuigingen en ja, ook jouw status als docent, begeleider of coach. Welnee! Je zaagt met zo’n exercitie heus niet meteen de poten onder je eigen stoel vandaan.
Integendeel, je zit er juist comfortabeler bij dan ooit. Want je gooit je vakmanschap niet overboord, maar alleen de toeters en bellen die bij je functie horen en die soms behoorlijk intimiderend kunnen zijn voor een student. Alles waarvan je denkt dat het ‘typisch jij’ is, parkeer je voor een moment, zodat je letterlijk ruimte kunt maken voor de ander.
Door jezelf leeg te maken, voorzie je jouw bubbel in feite van een paar grote, openslaande ramen. Vanaf het moment dat je die openzet, kan het Echte Gesprek eindelijk beginnen.
Judith van der Stelt is schrijfcoach en dyslexiespecialist bij het Studiesuccescentrum Almere
