Toen mijn dochter nog een kleuter was (lang, lang geleden), sprak haar juf tijdens het eerste tien-minutengesprek de legendarische woorden: ‘Nou, ze heeft haar cito goed gedaan hoor!’ Ik vond het een hele goeie grap en moest er hartelijk om lachen, totdat ik doorkreeg dat de juf het méénde. Meten is weten begreep ik vanaf dat moment. En dat ijzeren motto gaat mee van de lagere school naar de middelbare school en van de middelbare naar een vervolgopleiding.
Ons hele schoolsysteem is ingericht op cijfers halen. Journalist Johannes Visser schreef er al over in zijn boek ‘Is het voor een cijfer?’ En onlangs verscheen het boek ‘De meetmaatschappij’ van dr. Berend van der Kolk, waarin hij zich afvraagt waarom we zoveel meten en wat dat betekent voor de maatschappij.
Voor het welzijn van jongeren betekent het alvast niet veel goeds. Zij ervaren steeds meer stress omdat ze doorlopend worden beoordeeld op hun prestaties, zo blijkt onder andere uit het boek van Visser.
Hiërarchisch
De oproep van demissionair minister Robbert Dijkgraaf, om af te stappen van de termen ‘hoog’ en ‘laag’ onderwijs, heeft voor mij dan ook iets dubbelhartigs.
Voor wie het gemist heeft: Dijkgraaf schreef eind maart een brief aan de Tweede kamer en aan alle toekomstige studenten van Nederland. In die brief pleit hij ervoor om af te stappen van de hiërarchische termen ‘hoger’ en ‘lager’ onderwijs.
De termen juridisch aanpassen brengt te grote kosten met zich mee, aldus Dijkgraaf, maar hij ziet wel kansen in het veranderen van het taalgebruik. “[…] een andere manier is om de termen ‘middelbaar’ en ‘hoger onderwijs’ te vermijden in het dagelijks taalgebruik door voor de drie vormen van vervolgonderwijs alleen de afkorting te gebruiken (mbo, hbo en wo) en te verwijzen naar de naam van de opleiding.”
De brief werd ondersteund door studentenorganisaties JOB BMO, ISO en LSVb en door het Landelijke Aktie Komitee Scholieren (LAKS).
Cijfergekte
Ik sta volledig achter de intentie van de minister, maar toch wringt er iets in de uitwerking. Hetzelfde ministerie van Onderwijs en wetenschappen is namelijk ook verantwoordelijk voor de cijfergekte waar we met z’n allen in terechtgekomen zijn. Werkelijk ALLES in het onderwijs is tegenwoordig gericht op hoog of laag.
Wil je die termen uit het taalgebruik schrappen, dan moeten we volgens mij bij de basis beginnen. Je kunt niet eerst mensen eindeloos opstuwen volgens het parool hoger is beter, om dan – als iemand eindelijk die ‘hoge’ lat heeft aangetikt – te zeggen: ‘Noem het maar niet hoger. We zijn tenslotte allemaal gelijk.’
Willen we dat mensen écht afstappen van denken in ‘hoger’ en ‘lager’? Dan zullen we de huidige cijfercultuur moeten loslaten en vanaf de kleuterschool intrinsieke motivatie stimuleren in plaats van Cito-toetsen af te nemen.
Schijnoplossing
Spreken in termen van gelijkwaardigheid lukt volgens mij pas als we het ook echt zo voelen. En volgens mij voelen we het pas, als we van jongs af aan leren dat het zelfstandig timmeren van een kast net zo bijzonder en waardevol is als het zelfstandig oplossen van een wiskundeopgave.
Alleen de terminologie veranderen voelt als een schijnoplossing, hoe goed bedoeld ook. Ik geloof een banketbakker ook niet als hij zegt: ‘Jongens, nou even geen zoet meer eten. Denk aan je tanden!’
Judith van der Stelt is schrijfcoach en dyslexiespecialist bij het Student Support Centrum in Almere
