Samen kijken hoe je een student kunt helpen

Examencommissies krijgen steeds meer te doen en hun werk wordt ingewikkelder. Daarom willen ze meer gaan samenwerken en meer van elkaar leren. Eric Kok is aangesteld als kwaliteitsadviseur, speciaal om dat proces te stroomlijnen.

Examencommissies zorgen ervoor dat alles goed verloopt rondom de toetsing, de onderwijs- en examenregeling, de propedeuse en het afstuderen. Ze beoordelen vrijstellingen en kijken of studenten aan de opleidingseisen voldoen. Windesheim heeft er zevenentwintig, ieder voor een cluster van opleidingen. Samen borgen ze de kwaliteit en de uitvoering van het onderwijs op Windesheim.

Omdat er nog steeds meer taken op het bordje van de commissies komen, heeft Windesheim vorig jaar een kwaliteitsadviseur voor de examencommissies aangewezen: Eric Kok, oud-voorzitter van de examencommissie van de tweedegraads lerarenopleidingen en docent bij de lerarenopleiding Frans. Hij moet er ten eerste voor gaan zorgen dat de commissies meer met elkaar overleggen: “In het verleden hadden ze meestal alleen overleg binnen het eigen opleidingsdomein, waardoor ze soms verschillend omgingen met regelingen. En er was behoefte aan een centrale afvaardiging die adviezen kon uitbrengen over het hogeschoolbeleid. Daarom is destijds het domeinoverstijgende overleg (DOE-overleg) ingesteld. Vorig jaar is daar mijn coördinerende functie aan toegevoegd, voor één dag per week.”

Er wordt wel gezegd dat examencommissies ivoren torens zijn…

“Dat is niet de bedoeling, want ze werken juist met veel verschillende partijen samen. Je moet oog hebben voor de zienswijzen en belangen van studenten, docenten en opleidingen. En je spreekt vaak met de opleidingscommissies, de deelraden en het management.

Bij ingewikkelde gevallen laat je je helpen door een onderwijsjurist of een decaan, of door een tweede examinator voor een second opinion. Als je er met een student echt niet uitkomt kan de student in beroep gaan en een uitspraak vragen aan het College van beroep voor de examens, dat is een soort Windesheim-rechter.”

Zijn er grote verschillen tussen commissies?

“Nee, maar ik ben toch regelmatig verrast dat er verschillende aanpakken van regels bestaan, bijvoorbeeld bij verzoeken van studenten. Als een student vergeten is om zich in te schrijven voor een toets, zegt de ene commissie nee, ‘want te laat is te laat’, terwijl een andere commissie een coulanceregeling heeft en het eenmalig door de vingers ziet.

Waarom krijgen examencommissies het steeds drukker?

“Windesheim wil op steeds meer fronten op de onderwijskwaliteit letten. De laatste jaren krijgt bijvoorbeeld ‘studeerbaarheid’ steeds meer aandacht. Is wat opleidingen aan studenten vragen haalbaar en terecht? Zijn er voldoende oplossingen voor studenten die in een bijzondere situatie zitten? En zijn er voldoende voorzieningen voor studenten die een functiebeperking hebben?

Studenten worden mondiger en komen meer op voor hun rechten en verzoeken worden bijzonderder. Dat merken examencommissies. Zo kregen we een verzoek over voorleessoftware, die studenten met een visuele beperking of dyslexie gebruiken. Een opleiding gebruikt een landelijke toets waarbij deze software niet werkt in het digitale toetssysteem. Dus moet de examencommissie naar een oplossing kijken, bijvoorbeeld of een surveillant de vragen kan voorlezen; maar kan die dat ook bij een toets Frans, of een toets Scheikunde met ingewikkelde formules?”

“En dan zijn er verschillende nieuwe ontwikkelingen. We hebben het erg druk gehad met Windesheims wens om het bindende studieadvies te vervangen door de doorstroomnorm, wat veel gevolgen heeft voor studenten. Ook hebben we het druk met ontwikkelingen rondom generatieve artificiële intelligentie. In hoeverre mag en kun je AI gebruiken in het onderwijs? Kan een docent of een examencommissie het gebruik aantonen? Wat doen we tegen fraude met AI? Veel toetsen moeten worden aangepast. Er is nu een vaste werkgroep en een eerste hogeschoolbeleid opgesteld, maar de ontwikkeling is nog lang niet uitgekristalliseerd.

En dan moet het flexibel onderwijs nog komen.

‘Ja. Hogescholen willen meer keuzevrijheid bieden en elders behaalde leeruitkomsten waarderen. Dat is nu in de wet vastgelegd. Opleidingen van Windesheim gaan momenteel over naar die ‘groene route’. De commissies moeten de kwaliteit borgen van alle mogelijke varianten die flexibiliteit met zich meebrengt. Zoals leerwegonafhankelijk toetsen en programmatisch toetsen. Daarbij gaan docenten en examinatoren zelfgekozen routes en leeractiviteiten valideren, of zelfs de gehele ontwikkeling van een student.

De examencommissies hebben hier nog veel vraagtekens bij. Docenten moeten de juiste kwalificaties hebben. En de opleidingen moeten heel goed kalibreren hoe je routes beoordeelt, vrijstellingen verleent en het eindniveau inzichtelijk maakt.”

Welk talent moeten examencommissie-leden hebben?

‘Persoonlijk vind ik het menselijke gezicht van de examencommissies belangrijk. Je praat weliswaar over vastgestelde regels maar daarnaast is het belangrijk dat je je goed kunt inleven in de meest uiteenlopende situaties waarin studenten verzeild raken. En dat je het leuk vindt om samen met een student te gaan kijken hoe je hem kunt helpen, binnen de mogelijkheden van de regels.”

Luistert Windesheim goed naar adviezen van de examencommissies?

“Jawel, maar aanpassingen in de OER, de onderwijsen examenregeling, zijn vaak een zaak van lange adem en gebeuren in nauwe samenwerking met de onderwijsjuristen. Examencommissies hebben bijvoorbeeld jaren in de clinch gelegen met het management, dat nog niet alle docenten de Basiskwalificatie Examinering (BKE) hadden behaald. Formeel mogen ze dan niet examineren, maar het gebeurde wel. De examencommissies vonden dat het hele team bevoegd moest zijn. Terwijl managers dan zaten met het probleem van docenten die geen beoordelingen mochten publiceren. Uiteindelijk ligt de oplossing in goed naar elkaar luisteren.”

Wat heb je in je eerste jaar kunnen doen?

“Ik ben begonnen met een site op Sharenet voor iedereen die bij de examencommissies betrokken is, die vol staat met handige tips en achtergronden.

Ook organiseer ik veel gesprekstafels en netwerkbijeenkomsten voor de commissies. Op 14 november houden we op Windesheim voor het eerst de jaarlijkse Dag van de examencommissies. Met workshops en een keynote lezing van advocaat Rolf Bindels, die is gespecialiseerd in onderwijsrecht.”