De opdracht voor de studenten was wat vreemd: neem allemaal een spiegeltje mee naar college volgende keer. Ze hadden het wel allemaal gedaan. En nu stonden ze ergens in de binnentuin in de stralende warme nazomerzon, met het spiegeltje in de hand. Ieder voor zich even alleen met hun eigen spiegelbeeld. Het werd stil. De wind waaide wat vroege herfstbladeren knisperend over de grond.
Wanneer kijk je in de spiegel? En waarom? Meestal op een functionele manier. ‘Zit mijn haar goed?’ ‘Mijn baard moet alweer getrimd worden!’ ‘Even nog snel mezelf opmaken.’ ‘Bah, alweer een puist!’ Maar als je de opdracht krijgt om enkele minuten naar jezelf te gaan staren in een spiegel, waar kijk je dan naar? Het was een vraag, wat onwennig. En ook wat ongemakkelijk. “Het lijkt wel of ik naar iemand anders, iemand buiten mezelf zit te kijken, terwijl ik het gewoon zelf ben,” was een opmerking. “Ja, en tegelijk is dit wel wat anderen zien elke keer wanneer ze me aankijken, maar zelf ken je dat gezicht eigenlijk niet eens zo goed.” Wat zien anderen in jouw gezicht en hoe verhoud je je daar zelf mee, met dat beeld van jou dat soms voor jezelf zo vreemd is?
De spiegeltjes werden verruild voor het gezicht van een medestudent. Tegenover elkaar staand keken ze naar elkaars gezicht en waren elkaar tot spiegel. Sommigen keken elkaar in stilte aan, anderen konden zich niet weerhouden te praten. Alsof het automatisch ging. Ze konden niet commentaarloos in elkaars gezicht kijken. “Het leek wel of ik ergens op moest reageren, alsof er een vraag aan mij gesteld werd waar ik iets mee moest,” verwoordde een student die neiging tot spreken.
Daarmee legde ik de link naar de filosoof Levinas. Levinas wijst in zijn filosofie op de rol van het gelaat in ons mens-zijn. Dat gelaat heeft direct een ethische dimensie: er gaat namelijk altijd een appèl van uit naar degene die het aankijkt. Je moet er iets mee. De student had dat letterlijk ervaren. Mijn ‘ik’ word aangedreven door het gezicht van de ander. Einde les.
Monique Ratheiser is docent bij Journalistiek
