Jaren geleden bezocht ik een lezing van schrijfster Kristien Hemmerechts. De zaal was gevuld met neerlandici en een groot aantal van hen had literaire ambities. Om die groep maar meteen uit de droom te helpen, opende ze met de volgende verzuchting: ‘Iedere keer als ik een nieuw boek naar mijn uitgever stuur, fantaseer ik dat hij me opbelt en zegt: Kristien, het is geweldig wat je hebt gemaakt en je moet er Helemaal Niets Meer Aan Doen.’
Ik kan me zo voorstellen dat studenten die aan hun scriptie werken over soortgelijke telefoongesprekken dromen. Inleiding? In één keer goed! De gevonden onderzoeksdata? Geweldig! Conclusie? Vooral zo laten. Maar helaas, na zo’n droom word je ook weer wakker en banjert de realiteit met modderpoten je studentenkamer binnen.
Herschrijven
Afgelopen week ontving ik een mail van een student die aangaf dat de feedback van zijn begeleider hem onzeker maakte en dat hij heel veel tijd kwijt was aan het herschrijven van zijn tekst. Op zo’n moment moet ik meteen aan Hemmerechts denken én aan het Grote Misverstand dat zo wijdverbreid is, namelijk dat je een tekst in één keer op papier slingert.
Maar niets is minder waar: de eerste versie maakt de tweede versie mogelijk, de tweede de derde en zo verder. Herschrijven is niet fout, maar juist een belangrijk onderdeel van het schrijfproces.
Dat feedback onzeker maakt, begrijp ik ook. Maar ik vermoed dat die onzekerheid veel kleiner zou zijn wanneer we vaker benadrukken dat herschrijven er echt bij hoort. Schrijven bestaat nu eenmaal uit een voortdurende cyclus van schrijven, schaven, knippen, plakken. Net zolang totdat er precies staat wat je zeggen wilt.
Lange tekst
Hoe langer een tekst hoe complexer het proces. Om dan helder te kunnen schrijven moet je namelijk precies weten wat je verdeeld over -pakweg- zestig pagina’s wilt beweren. Schrijf je twee of drie pagina’s dan houd je de draad gemakkelijk vast, maar volgen de hoofdstukken elkaar op, dan is het soms een hele toer om overzicht te houden.
En ja, dan is feedback ontvangen lastig, want moet je aanpassingen doen in het eerste hoofdstuk, dan werkt dat meestal ook door in de hoofdstukken die volgen.
Heb je onvoldoende zicht op de rode lijn van je verhaal, dan voelt iedere verandering alsof er een gat in een net opgezet breiwerk is geknipt en zie die trui dan maar weer eens op de breipennen te krijgen.
Schrijven is nu eenmaal een gelaagd proces. Niet voor niets luidt een bekend spreekwoord Easy reading is damn hard writing.
In de uitwisseling tussen begeleider en student, die er bij een scriptie nu eenmaal ontstaat, kan het daarom geen kwaad om vooraf even stil te staan bij het Grote Misverstand.
Judith van der Stelt is schrijfcoach en dyslexiespecialist bij het Student Support Centrum in Almere
